فاطمه حیدری - دانشیار زبان و ادبیات فارسی،واحد کرج،دانشگاه آزاد اسلامی،کرج،ایران

شگرد بلاغی تمثیل از دیرباز در میان صاحبان نظم و نثر در انتقال مفاهیم عقلی، انتزاعی و ذهنی شگردی تاثیرگذار بوده است و بهاءولد صاحب کتاب معارف نیز با بهره­گیری از این­عنصر تصویرساز و سایر عناصر بدیعی و بیانی، سبک نثر مرسل را به­نثر شاعرانه نزدیک ساخته­است. وی از انواع تمثیل­های واقعیت­بنیاد، لفظی، منطقی، متناقض­نما و نیز تمثیل­های رمزی که در حیطه­ی تمثیل­های داستانی و گسترده جای­می­گیرند و نیز تمثیل­های فشرده برای انتقال حظوظ و بهره­های روحانی و احوال شادناک ناشی از شهود، جهت اقناع و تعلیم مخاطبان بهره­برده­است. او با­استفاده از هر دو نوع تمثیل فشرده و گسترده به­ایضاح و نیز کتمان برخی مقاصد تعلیمی دینی، آزموده­های عرفانی و تجربه درونی خود پرداخته­است. در این­پژوهش به­شیوه­ی تحلیلی-کتابخانه­ای شگرد بلاغی تمثیل از منظر ساختار و کارکرد در کتاب معارف بهاءولد بررسی و کوشیده شده­ با ذکر نمونه­هایی از انواع تمثیل اثبات ­کند بهاءولد از این­شگرد برای زیباسازی گفتار استفاده­ نکرده بلکه قصد او توجیه و القای باورهای دینی و تجربیات عرفانی بوده­است.

معارف, بهاءولد, انواع تمثیل , واقعیت بنیاد و لفظی