عاطفه فاضل - دانشجو دکترای هنر اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز
مهدی محمدزاده - استادیاردانشگاه هنر اسلامی تبریز

تحول هنر سفالینه در ایران تا انداز های به ویژگی مواد در دسترس بستگی داشته استدر این میان حکاکی بر سطح سفال یکی از تکنیک های اولیه و رایج بود که توسط سفالگرانمسلمان در دوران میانه گسترش یافت. این تکنیک به اشکال مختلفی گسترش داده شد.سفالگران سامانی در سده نهم-سوم/دهم-چهارم سبک جدیدی در سفال را آغاز کردند کههمان پوشش گلابه سفید بر سطح سفال قرمز و حکاکی بر انگوب برای ایجاد نقش بود.نخستین تکنیک به این شیوه در متون کهن اسگرافیتو و نقش کنده نامیده شد. ازمهمترین نمونه های سفالی دوره سامانی ظروف با نقش کنده است. این تکنیک در روزگارسلجوقی به تکامل رسید و در ظروف آق کند، شاهکارهای زیبایی در سفالینه ایرانی پدید آورد.روستایی به نام آق کند، در منطقه ای واقع میان زنجان و تبریز، خاستگاه گروه بزرگی از نمونه هایسفالی تاریخ ایران اسلامی است. این نوع سفالینه به شیوه فلزآذین و به پیروی از قلم زنی فلزیاجرا و نقش پردازی شده است. بیشتر تزیین این گروه، نقش بزرگ جانوری در مرکز و نقشگیاهی در پس زمینه است که با لعاب های سربی به رنگ های زرد، سبز و قهوه ای تزیین شده اند.این گروه سفال به دلیل خروج از ایران، بررسی و باستان شناسی نشده است. این مقاله برآن داردتا به شناخت و معرفی گروه سفالین های با الگوی سفال نوع آق کند بپردازد که در حوزه فرهنگیغرب و شمال غرب ایران از سده دهم/چهارم تا آغاز حمله مغول ساخته شده اند. گردآوریمطالب به روش اسنادی و کتابخانه ای و مطالعه نمونه های در دسترس از این نوع سفالینه بودهکه نتایج بررسی ها، نشانگر طبقه بندی الگوهای مشخص برای شناخت سفال نوع آق کند است.

قکند، سفال آ قکند، سفال اسگرافیتو (نقش کنده)، نقوش و تکنیک سفال