محی الدین آقاداودی - پژوهشگر دکترای تخصصی، رشته تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشگاه شاهد تهران، تهران، ایران
ایمان زکریایی کرمانی - عضو هیات علمی دانشگاه زابل

یکی از مهمترین مشخصه های معماری عصر صفویه، پیوستگی بناها با تزیینات خوشنویسی و کتیبه ها است.مدارس و مسجد- مدرسه ها به عنوان یکی از شاخص ترین گونه بناهای مذهبی که دو بعد عبادت و علم را تواماندارا هستند دربردارنده نمونه های بسیار شاخصی از هنر کتیبه نگاری می باشند. در این میان مسجد- مدرسهچهارباغ اصفهان به عنوان یکی از مهمترین بناهای فوق الذکر است؛ با ذکر این مقدمه پیرامون ضرورت موضوع،هدف از پژوهش حاضر ضمن مطالعه مضامین به کاررفته در کتیبه های این بنا، تحلیل و تبیین کارکردهایکتیبه ها، در راستای شناخت بهتر جنبه های فرای ظاهر آنهاست. مراحل ذکرشده شرایطی را ایجاد می کند تاپاسخگویی به پرسش اصلی پژوهش یعنی اینکه مضامین به کاررفته در کتیبه های این بنا کدام اند و این کتیبه هادارای چه کارکردهایی هستند، در دسترس قرار گیرد. تحقیق توسعه ای حاضر از حیث روش، توصیفی-تحلیلی وجمع آوری اطلاعات به شیوه میدانی و کتابخانه ای صورت پذیرفته است همچنین یافته ها به روش کیفی موردتجزیه وتحلیل قرارگرفته اند. نتایج پژوهش حاضر گویای آن است که مهمترین مضامین به کاررفته شامل مضامینقرآنی، احادیث و روایات، مدح پیامبر (ص)، حضرت علی (ع) و دیگر ایمه اطهار و اطلاعاتی پیرامون حامی، مجریو واقف بنا میباشد؛ که در قالب متون عربی و ادبیات منظوم و منثور فارسی بیانشده است، در حوزه کارکردها نیزدو جنبه محتوا و ساختار ظاهری کتیبه ها موردتوجه قرارگرفته و ناظر بر کارکردهای پنهان و آشکار در آنهاستکه در قالب هفت دسته شامل ارتباطی، تعلیمی، زیبایی شناسانه، اخلاقی- مرامی، الگوسازی، نمادین و تقدسگرایی، قرار میگیرند؛ لازم به ذکر است که کارکرد تعلیمی و زیبایی شناسانه شاخص تر از سایرین هستند.

دوره صفویه، تزیینات معماری، کتیبه، مدارس عصر صفویه، مسجد- مدرسه چهارباغ اصفهان