علیرضا خواجه احمدعطاری - استادیار، دانشکده صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان
مسعود آذربایجانی - دانشیار، گروه روانشناسی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم
حمیدرضا شعیری - استاد تمام، دانشکده علوم انسانی، گروه زبان فرانسه، دانشگاه تربیت مدرس تهران
زنیب حکمت - دانشجوی دکتری پژوهش هنر دانشگاه هنر اصفهان

خیالی نگاری اصطلاحی است برای توصیف نوعی نقاشی روایی رنگو روغن با مضامین مذهبی، حماسی، رزمی، بزمی وعامیانه که در دوره قاجار بر اساس هنر مردمی و دینی و با اثرپذیری از سنت نقاشی مرسوم آن زمان، رواج پیدا کرد.برخی از محققین بر این باورند که این نوع نقاشی، همراه با حفظ تمامی ارزشهای هنر سنتی و مذهبی ایران و بهضرورت نیاز و خواست مردم شکل گرفته است. این نقاشی ها سرشار از پیشینه موضوعی، مضمونی و ساختار بصریهستند که طی سالیان متمادی با وجود انجام پژوهش های ارزشمند همچنان دارای جنبه های کشف نشده بسیاریهستند. پژوهش پیشرو به دنبال این باور، در پی پاسخ به چیستی مضامین، موضوعات و ساختار بصری خیالی نگاری هایدوره قاجار و چگونگی شکل گیری آنها (به صورت یکباره در دوره قاجار و یا تدریجی و نشات گرفته از هنر تصویریدوره های مختلف ایران) و اینکه چه پیشینهای در تصویر نگاری هنر ایران دارند در این راستا پژوهش پیش رو بر آناست تا با دستیابی به شاخصه های مضامین، موضوعات و ساختاربصری خیالی نگاری های دوره قاجار و هنر تصویریایران، به وجوه اشتراک آنها با خیالی نگاری ها در مضامین، موضوعات و ساختار بصری از دوره ایران باستان تا دوره قاجارو خیالی نگاری ها، به منظور راهیابی و دستیابی به پیشینه خیالی نگاری های دوره قاجار مورد مطالعه قرار دهد. هدف ازاین پژوهش دستیابی به پیشینه مضامین، موضوعات و ساختار بصری خیالی نگاری های دوره ی قاجار جهت انجام مطالعاتعلمی با رویکردهای مختلف است. روش تحقیق از نظر هدف جزء پژوهش های بنیادی و نظری و از نظر ماهیت و روش،توصیفی تطبیقی است و در گردآوری مطالب از شیوه ی کتابخانه ای استفاده شده است و آثار خیالی نگاری با شیوه تجزیهو تحلیل کیفی مورد مطالعه قرار گرفته اند. براساس این پژوهش می توان گفت: نقاشی قهوه خانه ای یا خیالی نگاری،شیوه ای خاص از هنر نقاشی و یکی از هنرهای مردمی و با سابقه در جامعه ی ایرانی است که از دل سنت های ایرانیسر برآورده و وجوه اشتراک بسیاری در مضامین، موضوعات و ساختاربصری با هنر دوره های مختلف ایران از عیلام تاصفویه داشته و بسیار قدیم یتر از آن چیزی است که امروزه با عنوان نقاشی قهوه خانه ای شناخته میشود، و از نظرخصوصیات فیگوراتیو، مضامین و موضوعات عامیانه و مصالح به کار گرفته شده، خاص دوره ی قاجار بوده است.

نقاشی ایرانی، هنر قاجار، خیالی نگاری (نقاشی قهوه خانه ای)، مضامین، موضوعات، ساختاربصری