مهلا تختی - دانشجوی دکتری پژوهش هنر-دانشکده هنر و معماری- دانشگاه تربیت مدرس تهران
رضا افهمی - دانشیار گروه پژوهش هنر-دانشکده هنر و معماری- دانشگاه تربیت مدرس تهران
جواد نیستانی - دانشیار گروه باستان شناسی- دانشکده علوم انسانی- دانشگاه تربیت مدرس تهران

فرش دستباف در طول تاریخ به واسطه داشتن ظرفیت های گوناگون هنری، اقتصادی و مفهومی جلوه های ویژه ای در کنار ابعادکاربردی و مصرفی خود یافته است. در تاریخ نگاری ها و سفرنامه ها همواره از فرش های گران قیمت و نفیس به نشانه شکوه وعظمت کاخ ها یاد شده است. این امر نشان میدهد فرش ها به مرور کارکردی فراتر از ارزش مصرفی خود یافته اند. این پژوهشبه شیوه توصیفی و تحلیلی انجام شده است که بررسی ها در آن برپایه مطالعات کتابخانه ای و بررسی تصویری نقاشی های باقیمانده از سده های میانه تا قرن 18 میلادی/ 12 قمری و همچنین لیست اموال برخی از پادشاهان- به منظور بررسی شکل مصرفو زمینه های بروز انواع مصرف آن- می باشد. از آنجا که بررسی اسناد تاریخی تمامی کشور های اروپایی میسر نبود، به عمده تریننمونه ها به صورت پراکنده در کشورهای مختلف و پر اهمیت به لحاظ اقتصادی، تجاری و هنری خواهیم پرداخت. نتایج حاصلاز پژوهش نشان می دهد که در پی رواج مصرف منسوجات و اهمیت آن ها در تزیینات و با رواج فرهنگ مصرف نمایشی از قرونمیانه به بعد در اروپا و در میان طبقات بالای جامعه و سپس در میان طبقات متوسط جامعه، نوعی ارزش نمادین و غیر کارکردیبرای فرش دستباف به وجود آمد. یافته ها نشان می دهد در سده های میانه و همچنین دوران رواج سرمایه داری در اروپا، فرشعنصر و نمادی از ثروت و مظهر تفاخر و عنصری هویت بخش برای صاحبان آن بوده است. به طوری که فرش به عنوان عنصریمهم در تزیینات کاخ ها، مساجد، کلیساها و نقاشی ها به کار گرفته شد و کاربرد مصرفی آن به عنوان کف پوش، جای خود رابه کاربرد نمادین داده است.

فرش دستباف، مصرف تظاهری، ارزش مصرفی، ارزش نمادین