علیرضا یاوری - دانشجوی سابق دکتری، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
مجید شکرپور - دانشیار، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
لیلا تبریزی - استادیار، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
جواد هادیان - دانشیار، پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

سرخارگل (Echinacea purpurea L.) یکی از گیاهان دارویی با ارزش از خانواده کاسنی (Asteraceae) است که توانسته در دو دهه اخیر جایگاه مهمی در صنایع داروسازی پیدا کند. اندام­های مختلف گیاه به‎ویژه ریشه­های آن حاوی ترکیب های دارویی ارزشمندی است که در تحریک سامانه ایمنی بدن برای مقابله با عامل های ویروسی و باکتریایی اثرگذاری های شگرفی دارد. با توجه به ارزش اقتصادی شایان توجه و اهمیت دارویی سرخارگل، اصلاح و گزینش ژنوتیپ­های برتر از لحاظ ویژگی های ریخت شناختی (مورفولوژیک) و فیتوشیمیایی اهمیت بسزایی دارد. به‎منظور دستیابی به این هدف، این تحقیق بر پایه گزینش ژنوتیپ­های برتر و ارزیابی نتاج آن ها در یک جمعیت دارای تنوع، طراحی و اجرا شد. بدین ترتیب پس از آماده­سازی زمین، تیمار پیش‎رویشی بذرها و تولید نشاء گونه یادشده بر پایه طرح آزمایشی لاتیس ساده با دو تکرار کشت شده و مراحل فنولوژی و عملکرد زراعی آن ها شامل اندام های هوایی و یازده ویژگی دیگر بررسی شد. نتایج تجزیه واریانس داده­ها نشان داد که خانواده­های خواهر- برادر ناتنی (تیمار) تفاوت معنی­داری بر پایه همه ویژگی های مورد بررسی مانند سطح برگ، آغاز گلدهی، شمار غنچه، شمار گل، ارتفاع، قطر گل، وزن تر و وزن خشک در سطح 1 درصد داشتند. با توجه به نتایج، خانواده­های با شماره های 93، 72، 92 و 97 در ویژگی هایی مانند سطح برگ، شمار غنچه، شمار گل، ارتفاع، قطر گیاه، شمار انشعاب از قاعده و وزن خشک نسبت به دیگر خانواده­ها برتر بودند که با توجه به ترکیب‎پذیری عمومی شایان توجه آن ها، ترکیب بذرهای والدینی آن ها برای تشکیل جمعیت بهبودیافته بعدی می‎تواند سودمند واقع شود.

تجزیه واریانس, ترکیب‎پذیری عمومی, تنوع ریخت شناختی, خانواده ناتنی, سرخارگل