عقیل رضوان خواه - دانشجوی کارشناسی ارشد تکتونیک، گروه زمینشناسی، دانشگاه بیرجند
سیدمرتضی موسوی - استادیار گروه زمینشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه بیرجند
محمدمهدی خطیب - استاد گروه زمینشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه بیرجند
حسن ضیاء - دانشجوی دکتری آبهای زیرزمینی، دانشگاه صنعتی شاهرود

کمبود آب و عدم مدیریت صحیح منابع آب قابل دسترس، بحران آبی را ایجاد میکند که وقوع خشکسالی باعث تشدید این بحران خواهد شد و دارای ابعاد مختلف زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی است. هدف این تحقیق بررسی کمیت آبهای زیرزمینی دشت بیرجند، شناسایی و ارزیابی پی آمدهای ناشی از برداشت بیرویه از سفره آبزیرزمینی و ارائه راهکارهای مفید برای مشکلات پیشرو است. به منظور انجام این پژوهش، آمار چندین چاه مشاهده ای در یک دوره 30 ساله (1365-1394) مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور کلیه اطلاعات هیدرولوژیکی، هیدروژئولوژیکی، زمینشناسی و جغرافیایی منطقه جمع آوری و تجزیه و تحلیل شده است. پس از آن افت سطح ایستابی و کسری مخزن منطقه آب زیرزمینی دشت محاسبه گردید. طبق محاسبات انجام شده سطح آب زیرزمینی دشت در طی دوره 30 ساله6/2 افت داشته که میزان متوسط افت سالیانه دراز مدت آبخوان در طی دوره 30 سال محاسبه شده و دارای مقدار 45 سانتیمتر بوده است. با توجه به اینکه از منابع سطحی حدود 10 درصد و از منابع آب زیرزمینی حدود 90 درصد برداشت انجام میشود، بیشترین میزان آب برداشتی از منابع زیرزمینی در منطقه مورد مطالعه صرف آبیاری زمینهای کشاورزی میشود. با بهبود روش های آبیاری و حفاظت آب در کشاورزی بعلاوه انجام اقداماتی همچون به روزکردن دستگاه های موجود، بیان مشکلات، افزایش سطح دانش کشاورزان و کنترل برداشت منابع آبی با نصب کنترل کننده های حجمی میتوان از مصرف بیرویه جلوگیری و میزان افت سطح آبهای زیرزمینی و پیامدهای ناشی از آن را به حداقل رساند.

دشت بیرجند، افت سطح آب، آبهای زیرزمینی