مهرزاد احسانی - کارشناس کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران
هومن خالدی - کارشناس کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران

تقریباً یک میلیارد نفر از ساکنان جهان با درآمدی کمتر از یک دلار در روز در فقر مطلق زندگی می کنند و از گرسنگی شدید رنج می برند. در حال حاضر در جهان حدود 840 میلیون نفر در شرایط کمبود غذائی بسر می برند که اکثراً یعنی حدود 800 میلیون نفر در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند و در این میان 67 میلیون نفر نیاز به کمک های اضطراری مواد غذائی دارند . از طرف دیگر مطالعات اخیر توسط مؤسسه بین المللی تحقیقات سیاست گذاری غذا و مؤسسه بین المللی مدیریت آب بیانگر این نکته است که با ادامه افزایش جمعیت ، توسعه شهرنشینی و گسترش صنایع تا سال 2025 میزان آب قابل تخصیص برای بخش کشاورزی در کل جهان محدودتر خواهد شد و همچنین به خاطر اختصاص آب بخش محیط زیست به مصارف کشاورزی، خانگی و صنعتی، این بخش با زیان های بیشتری مواجه خواهد گشت. بنابراین اگر میزان سرمایه گذاری در مدیریت پایدار منابع آب طی سالیان آینده کاهش یابد، جهان با کاهش چشمگیری در تولید غذا و افزایش سرسام آور قیمت مواد غذایی و بحران های فراوانی در بخش محیط زیست رو به رو خواهد شد. از طرف دیگر پیش بینی شده تا 25 سال آینده آمریکا به خاطر افزایش جمعیت خود دیگر قادر به صادرات غلات نباش د، به عبارت دیگر اگر کشورهای دیگر پول هم داشته باشند قادر به خرید غلات نخواهند بود. تحقیقات بعمل آمده نشان می دهد که با بهبود بهره وری آب در اراضی آبی و دیم قادر خواهیم بود برای کشاورزی، محیط زیست، صنعت و مصارف خانگی به اندازه کافی آب در اختیار داشته باشیم. اما این راه حل نیاز به اصلاحات اداری و مدیریتی و سرمایه گذاری عمده در تحقیقات ، تکنولوژی، امور زیربنایی و مواردی از این دست دارد. بهره وری آب کشاورزی یکی از مهمترین موضوعاتیست که در سال های اخیر در مجامع علمی مرتبط با آب و آبیاری مورد توجه جدی قرار گرفته است. عصاره اصلی و ساختار بنیادی مفهوم بهره وری آب کشاورزی استفاده صحیح از آب به همراه افزایش تولید محصولات کشاورزی است. بدین لحاظ برای درک بهتر موضوع و لزوم توجه به بهره وری آب کشاورزی، ابتدا وضعیت منابع آب جهان و به ویژه ایران به تفصیل بیان می گردد و همچنین با استفاده از شاخص های بحران آب، وضعیت منابع آب کشورمان مورد ارزیابی قرار می گیرد. و در ادامه، پتانسیل اراضی کشاورزی و میزان تولید محصولات به ویژه غلات که اصلی ترین منبع تامین مواد غذایی مردم ایران و جهان است به تفکیک مورد بحث و تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت. از این رو با روشن شدن وضعیت منابع آب، نحوه استفاده از آن و میزان تولید محصولات کشاورزی ضرورت توجه به موضوع بهره وری آب در بخش کشاورزی شفاف تر خواهد شد.