اشرف منتظری - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد گرگان، گرگان، ایران.
حامد خانی (فرهنگ مهروش) - دانشیار گروه الاهیات دانشگاه آزاد اسلامی گرگان

شکل گیری دین اسلام همچون همه دیگر جنبش های بزرگ و تاریخ ساز مرهون ازجان گذشتگی های فراوان بود. این گونه، از نخستین روز های آن مرگ ایثارگرانه برای پیش برد آرمان مقدس ارزشی مهم تلقی شد. برای اشاره به این مرگ در قرآن استعاره مرگ در راه خدا کاربرد یافت؛ استعار ه ای که کاربرد گسترده خود را برای دلالت بر این معنا به نفع تعبیر دیگری از دست داد و از گذشته دوری که زمان دقیقش را هنوز نمی دانیم، تعبیر شهادت جای آن را گرفت؛ اصطلاحی که در زبان عربی پساقرآنی به معنای گواهی دادن در محاکم است و غالب کاربرد های قرآنی اش نیز بر همین معنا بازگردانده می شود. نمی توان به سادگی دریافت چه تشابهی میان مرگ ایثارگرانه با چنین گواهی دادنی زمینه ساز کاربرد این استعاره شد، برقراری چنین ارتباطی در چه دور ه ای و متاثر از چه عواملی روی داد، و این تعبیر تا دلالت بر مرگ قدیسانه چه مراحلی را طی کرد. پی جویی کاربرد های تعبیر شهید و هم خانواده های آن در قرآن از نگاه انتقادی و بازفهم معنای شهادت قرآنی برای تحلیل اسباب و علل و زمینه های برقراری پیوند یادشده موضوع این مطالعه است.

شهداء, مرگ در راه خدا, سبیل الله, تاریخ آیین های دادرسی, قیامت, تاریخ انگاره شهید, تاریخ انگاره های قرآنی