امیرحسین چرخابی - استادیار و مسئول گروه مهندسی زیست محیطی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری
عبدالامیر بستانی - استادیار گروه خاکشناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهد

هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه‌ای در طی فرآیند احتراق ناقص سوختهای فسیلی، بویژه در مراکز صنعتی تولید مواد نفتی ایجاد و در محیط زیست پراکنده می‌شوند. با توجه به وجود فرایند های احتراق سوخت های فسیلی ناقص و وقایع تاسف بار احتراق ناقص و عمدی حاصل از آتش سوزی های چاههای نفتی کویت و عراق و هم مرزی و نزدیکی این کشورها با استان خوزستان، بررسی وضعیت هیدروکربنهای آروماتیک حلقوی در خاکهای رسوبی این دشت حاصلخیز از منابع غیر نقطه ای ضروری بوده و بنابراین هدف این پژوهش قرار گرفت. بدین منظور، از خاکهای رسوبی و سطحی در این استان و از بیش از 200 محل نمونه برداری گردید و 1764 اندازه گیری برای 16 هیدروکربور آروماتیک حلقوی که توسط آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا (USEPA) از ترکیبات خطرناک سرطانزا محسوب گردیده اند با دقتی در حدppb انجام شدند. در ضمن بر روی نمونه های خاک پارامترهای دیگری نظیر ECe، pH ، OM، TOC، TN و دانه بندی ذرات خاک که در جذب و تجزیه این ترکیبات بسیار می توانند موثر باشند مورد قرار بررسی گرفتند. نتایج نشان دادند که غلظت PAH کل در این خاکها بالاتر از حد آستانه بوده ولی دارای گستره ای برابر با 1/. تا280 ppbو متوسط 8/87 ppb و غلظت PAHها بصورت تک تک و مجموع کل از دامنه تغییرات بالایی برخوردار بود. این تغییرات برای نفتالین بین 2 تا 214 ppb بدست آمد. اختلاف معنی داری بین مقادیر PAH اندازه گیری شده در نمونه خاکهای بخش جنوبی استان با نمونه های بخش شمالی مشاهده گردید. برای اکثر PAHها غلظت بدست آمده در خاک سطحی بالا بود و با افزایش عمق این مقدار کاهش می یافت. با توجه به بالا بودن مقادیر بدست آمده خصوصا در سطح خاکها بنظر می رسد مسئله پاکسازی خاک های آلوده رسوبی منطقه جنوب استان از این ترکیبات به دلیل خطر انتقال آنها به زنجیره غذایی انسان و تنفس آنها از طریق گرد و خاک بسیار حائز اهمیت بوده و توجه بیشتر سازمان حفاظت محیط زیست ایران را می طلبد.

هیدروکربنهای آروماتیک حلقوی(PAHs) ، خاکهای آلوده شده به ترکیبات نفتی، دشت خوزستان، ایران