صالح ارخی - استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام
سعید ملکی - استادیار دانشکده علوم زمین و GIS دانشگاه شهید چمران اهواز
رحیم نظری - کارشناس پالایشگاه گاز استان ایلام

برآورد میزان فرسایش و رسوب در حوضه های آبخیز بدون آمار رسوب یکی از مسائل اساسی حوضه ها بوده واستفاده از روش های تجربی را لازم می نماید تا داده های حاصل بتواند مبنایی برای برنامه ریزی های مدیریتی واقع گردد. حوضه آبخیز سورگه یکی از زیر حوضه های حوضه مانشت و قلارنگ با مساحت 4536 هکتار در استان ایلام می باشد که وقوع انواع فرسایش در آن قابل ملاحظه بوده،لذا برآورد مقدار رسوب و کمی سازی آن بر اساس روابط تجربی جهت طرح های حفاظت آب و خاک ضروری می نماید. مدلMPSIAC یکی از این روش های تجربی می باشد که در اکثر حوضه های آبخیز کشور کارایی دارد. هدف از تحقیق حاضر برآورد شدت فرسایش و میزان رسوب حوضه سورگه با استفاده از مدل تجربی MPSIAC و با استفاده از GIS) و کارایی این سیستم در مطالعات فرسایش و رسوب حوضه های آبخیز و در نهایت کاهش حجم رسوبات در سطح حوضه و نهایتا پشت سدها می باشد. در این تحقیق با استفاده از نقشه پایه و سایر اطلاعات ونقشه های موجود و کنترل موقعیت واحدهای کاری بوسیله دستگاه GPS در طبیعت امتیاز 9 عامل موثر در مدل MPSIAC در هر واحد کاری تعیین و با جمع کردن آنها میزان R درجه رسوبدهی در هرواحد کاری و با توجه به نسبت مساحت آنها در کل حوضه بدست آمد و در نهایت با قرار دادن میزان R بدست آمده در رابطه مربوطه میزان رسوب براورد گردید نتایج این تحقیق نشان می دهد که ضریب رسوبدهی در این حوضه 61.679 و مقدار رسوب ویژه آن 342.030 مترمکعب درکیلومترمربع در سال و وزن مواد رسوبی 20635.622 تن در سال می باشد. با توجه به نتا یج فرمول مورد بررسی درحوضه مورد مطالعه و مقایسه آن با اعداد جدول مربوط به مدلMPSIACمی توان اذعان نمود که حوضه آبخیز سورگه از نظر فرسایش و تولید رسوب در وضعیت متوسط قرار داشته و شدت رسوبدهی آن بین 50-75 می باشد همچنین مشاهده گردید میزان رسوب برآورد شده در این حوضه در کلاس فرسایشی 3 و از نظر طبقه بندی کیفی فرسایش در کلاس درجه متوسط قرار داشته و طبق تعریف این کلاس می توان گفت که در این حوضه جدا شدن و جابجایی ذرات خاک به میزانی است که اجرای برنامه های حفاظت خاک و آب ضرورت و اولویت داشته و استفاده از اراضی محدویت زیادی دارد.

فرسایش و رسوب،حوضه آبخیز سورگه،مدلMPSIAC ،سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS