اعظم رومانی - دانشجوی دکترای فیزیولوژی گیاهان زراعی، گروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبدکاووس، گلستان
عباس بیابانی - دانشیار، گروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبدکاووس، گلستان
علی راحمی کاریزکی - استادیار، گروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبدکاووس، گلستان
ابراهیم غلامعلی پور علمداری - استادیار، گروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبدکاووس، گلستان

به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر خصوصیات کمی و کیفی گیاه دارویی اسفرزه مطالعه ای به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 18 تیمار و سه تکرار در زمستان 1394 در مزرعه پژوهشی دانشگاه گنبدکاووس اجرا شد. در این آزمایش تیمارهای آبیاری (شاهد (بدون تنش)، قطع آبیاری در مرحله گل دهی و قطع آبیاری در مرحله پر شدن دانه) به عنوان فاکتور اصلی و اسید سالیسیلیک (صفر، 0.4 و 0.8 میلی مولار) و اسپرمین (صفر و 0.02 میلی مولار) به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. صفات مورد بررسی شامل؛ طول سنبله، تعداد دانه در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، شاخص برداشت، درصد موسیلاژ، عملکرد موسیلاژ، فاکتور تورم بذر، میزان تورم در هر گرم موسیلاژ و درصد پوسته بودند. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که در اکثر صفات به جز تعداد پنجه در بوته، تعداد دانه در بوته و فاکتور تورم بذر بین اثرات تلفیقی قطع آبیاری، اسید سالیسیلیک و اسپرمین در سطح احتمال یک و پنج درصد اختلاف معنی داری وجود داشت. براساس نتایج حاصل بیش ترین میزان عملکرد دانه (8/540 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد بیولوژیک (2795 کیلوگرم در هکتار) از تیمار محلول پاشی اسید سالیسیلیک با غلظت 0.8 میلی مولار در شرایط قطع آبیاری در مرحله پر شدن دانه به دست آمد. بیش ترین درصد موسیلاژ دانه معادل 19.7 و میزان تورم برای هر گرم موسیلاژ (105.7 میلی لیتر) به تیمار محلول پاشی برگی اسید سالیسیلیک با غلظت 0.4 میلی مولار و اسپرمین با غلظت 0.02 میلی مولار به ترتیب تحت شرایط آبیاری کامل و قطع آبیاری در مرحله پر شدن دانه اختصاص داشت. با توجه به یافته های آزمایش استنباط می شود که محلول پاشی برگی گیاه دارویی اسفرزه با اسید سالیسیلیک و اسپرمین به غلظت های مناسب بتواند گامی موثر در جهت کاهش اثرات سوء ناشی از تنش کم آبی باشد.

اسفرزه, ترکیبات پلی آمینی, تنش کم آبی, تورم بذر, موسیلاژ