بی بی الهه موسوی فر - دانشجوی دکتری فیزیولوژی گیاهان زراعی، دانشگاه فردوسی مشهد.
حمید رضا خزاعی - استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد.
محمد کافی - استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد.

مطالعه ­ای با هدف بررسی تاثیر تنش خشکی بر فتوسنتز و عوامل موثر بر آن در گیاه کوشیا در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 92-1391 اجرا شد. 9 تیمار خشکی شامل: شاهد (بدون تنش)، تنش ملایم در مرحله رویشی، تنش شدید در مرحله رویشی، تنش ملایم در مرحله زایشی، تنش شدید در مرحله زایشی، تنش ملایم در مرحله رویشی و تنش شدید در مرحله زایشی، تنش شدید در مرحله رویشی و تنش ملایم در مرحله زایشی، تنش ملایم در کل دوره رشد و تنش شدید در کل دوره رشد گیاه بودند.نتایج نشان داد که غلظت کلروفیل a و b، رنگ دانه کل و قرائت کلروفیل­ متر در تیمارهای تحت تنش نسبت به شاهد کمتر بود و بین تیمارهای شاهد و تنش ملایم خشکی در مرحله رویشی تفاوت معنی­ داری ازلحاظ آماری مشاهده نشد. اثر خشکی بر شاخص­های فلورسانس کلروفیل معنی­ دار بود و حداکثر عملکرد کوانتومی فتوسیستم II به دلیل افزایش فلورسانس مبدا و کاهش فلورسانس حداکثر، کاهش یافت. میزان فتوسنتز نیز تحت تاثیر خشکی در مراحل مختلف رشد کاهش یافت. بیشترین و کمترین میزان زیست توده نیز به ترتیب در تیمارهای شاهد و تنش شدید کل دوره مشاهده شد. میزان عملکرد زیست توده در شاهد، تنش ملایم در مرحله رویشی، تنش شدید در مرحله رویشی، تنش ملایم در مرحله زایشی، تنش شدید در مرحله زایشی، تنش ملایم در مرحله رویشی و تنش شدید در مرحله زایشی، تنش شدید در مرحله رویشی و تنش ملایم در مرحله زایشی، تنش ملایم در کل دوره رشد و تنش شدید در کل دوره رشد گیاه به ترتیب 42.93، 36.75، 27.09، 27.29، 32.80، 29.72، 25.76، 34.69 و 21 گرم در بوته بود. درنهایت این مطالعه نشان داد که عوامل روزنه­ای (تعرق، هدایت روزنه­ای و CO2 زیر روزنه) با فتوسنتز همبستگی معنی­ داری نداشتند و بنابراین نقش محدودکننده­ ای در فتوسنتز و زیست توده کوشیا ندارند؛ اما عوامل محدودکننده غیرروزنه­ ای (کلروفیل a و b، قرائت کلروفیل­ متر و حداکثر عملکرد کوانتومی فتوسیستم II) با میزان فتوسنتز همبستگی مثبت و معنی­ داری داشتند و کاهش در هریک از این عوامل به کاهش در میزان فتوسنتز و زیست توده منجر شد.

تبادلات گازی, رنگیزه های فتوسنتزی, فلورسانس کلروفیل, کارآیی مصرف آب فتوسنتزی