سید علی علوی اصل - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور
سیروس منصوری فر - استادیار دانشگاه پیام نور
سید علی محمد مدرس ثانوی - استاد فیزیولوژی گیاهان زراعی گروه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس
کمال سادات اسیلان - استادیار دانشگاه پیام نور

به­ منظور ارزیابی اثر زئولیت و محلول­پاشی کیتوزان در گیاه کنجد تحت شرایط مختلف آبیاری، آزمایشی به­ صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه­ تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل رژیم­های آبیاری در سه سطح (آبیاری در 50، 65 و 80 درصد تخلیه­ی آب قابل دسترس گیاه از خاک، به ترتیب به عنوان شاهد، تنش متوسط و تنش شدید)، محلول­ پاشی در چهار سطح (کیتوزان با غلظت­های0/4 و 0/05 درصد، آب مقطر (شاهد) و اسید استیک یک درصد) و کاربرد زئولیت در دو سطح (عدم کاربرد و کاربرد 4/5 تن در هکتار) در کرت­های فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد اثرات متقابل هر سه تیمار بر عملکرد روغن و دانه، تعداد بذر در کپسول و ارتفاع اولین کپسول از زمین معنی­دار است. عدم کاربرد زئولیت در سطح تنش متوسط عملکرد روغن و دانه را به ترتیب 4 برابر و 67 درصد نسبت به کاربرد زئولیت در شرایط شاهد آبیاری به ­طور میانگین در تمامی سطوح محلول­پاشی کاهش داد. همچنین مشخص شد عدم کاربرد زئولیت در شرایط تنش شدید وزن خشک کل، درصد روغن و تعداد کپسول در بوته را به ترتیب 70، 10 درصد و 4 برابر نسبت به کاربرد این ماده­ی معدنی در شرایط بدون تنش کاهش می­دهد. با توجه به این نتایج، زئولیت و کیتوزان می­توانند آسیب­های ناشی از تنش کم­آبی را در برخی صفات تعدیل کرده و به بالا بردن توانایی این گیاه در راستای افزایش عملکرد و اجزای آن کمک کنند.

درصد روغن, شاخص برداشت, عملکرد روغن, وزن خشک کل