علی اصغر هادوی نیا - دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

نظریه های اقتصادی را می توان با تناسب سه گستره توزیع، تولید و مصرف به سه گروه تقسیم نمود. در این میان نظریات توزیع از آن جهت که با عدالت اقتصادی رابطه تنگاتنگی دارند، از جایگاه و اهمیت خاصی برخوردارند. نظام های اقتصادی از جهت شدت و قوت پرداختنشان به نظریات توزیع قابل تقسیم می باشند. در نظام سرمایه داری، نظریات توزیع در کنار نظریات تولید و مصرف از قوت کمتری برخوردارند. در اقتصاد اسلامی به دلیل اهمیت داشتن عدالت اقتصادی، نظریه توزیع از همان ابتدا مورد بحث قرار گرفته است. می توان پیش آهنگ این امر را کتاب اقتصادنا معرفی کرد. این مقاله در صدد پاسخ به این پرسش است که اقتصاد چگونه می تواند از تخصیص و توزیع کارآمد منابع (طبیعی انسانی) و درآمد برخوردار باشد به عبارت دیگر در اقتصاد اسلامی تخصیص و توزیع منابع (طبیعی انسانی) و درآمد بر اساس چه معیار یا معیارهایی صورت می پذیرد هندسه حاکم بر این معیارها چگونه است روشی که در بیان این نظریه پیموده شده است، پرداختن به معیارهای توزیعی و طبقه بندی کردن آن هاست. در واقع در این روش، هر نظریه توزیع می بایست به معرفی معیارهای توزیعی مورد نظر خود پرداخته و به صورت منطقی، رابطه بین آن ها را روشن سازد. در نظریه توزیع از دیدگاه قرآن کریم، پنج معیار توزیعی نقش آفرین هستند. اولین معیار که می توان از آن به عنوان اصلی ترین معیار عمومی توزیع یاد کرد، کاهش نابرابری در درآمد است. چهار معیار دیگر یعنی: نیاز واقعی ضروری، کار مباشری، نیاز واقعی متوسط شخصی (در حد کفاف و شان) و نیاز واقعی متوسط دیگران (در حد کفاف و شان)، معیارهای اختصاصی می باشند.

نظریه توزیع, کاهش نابرابری, برابری نسبی, نیاز واقعی, کار