فاطمه اکبری زاده - استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
فریده حق بین - استاد زبان شناسی دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
فاطمه رضایی - کارشناسی ارشد مترجمی زبان و ادبیات عربی دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

با توجه به دستاوردهای علم زبان شناسی نقش­گرا، درک پیام متن برای مخاطب، صرف دانش زبانی و آشنایی با معانی واژگان و عبارات و نیز دستور صوری جملات امکان­پذیر نیست؛ بلکه باید دانست صورت­های مختلف زبانی متناسب با نقش ارتباطی خود در موقعیت­های متفاوت، ساختارهای متفاوتی به عنوان ساخت اطلاعی می­گیرند که دلالت ارتباطی معنایی دارند. از جمله ساخت­های اطلاعی نشان­دار، ساخت­های کانونی شده است. نمایشنامه شهرزاد اثر توفیق الحکیم به عنوان اثر ادبی مورد توجه در ادبیات عرب دارای ساخت­های اطلاعی نشان­داری است که ترجمه دقیق آن برای انتقال معنای مورد نظر مولف ضروری است؛ از این­رو، پژوهش حاضر می­کوشد دریابد که آیا ساخت­های اطلاعی نشان­دار از زبان مقصد، بنا­بر بافت موقعیتی به همان صورت نشان­دار به زبان فارسی ترجمه شده­اند. بدین منظور ساخت­های اطلاعی مذکور از نمایشنامه شهرزاد به زبان عربی در برابر ترجمه فارسی دو مترجم آیتی و شریعت قرار گرفته است و با توجه به ترجمه هدفمند و انتقال معنای موردنظر نویسنده به خواننده در زبان مقصد با روشی توصیفی- تحلیلی بررسی شدند. نتایج حاکی از آن است که مترجمان این نمایشنامه در جریان ترجمه بیشتر از جملات بی­نشان بهره برده­اند. تعداد اندکی از جملات به صورت نشان دار برگردان شده است؛ این درحالی است که با وجود تفاوت ساخت­های نشان­دار در هر دو زبان، مترجم با کاربست دقیق اسلوب­های زبانی ساخت کانونی­ می­تواند معادلی نسبتا دقیق برای این ساخت­ها بیابد.

ترجمه, ساخت اطلاعی, نشان دار, کانونی سازی