نوید ادیبی فرد - دانش آموخته دکترای زراعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، کرج، ایران.
داوود حبیبی - دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج ،ایران
محسن بذرافشان - استادیار بخش تحقیقات چغندرقند، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران.
داریوش طالقانی - دانشیار موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند- سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

  شناسایی پهنه­های جدید تولید چغندرقند (Beta vulgaris L.) پاییزه که نسبت به کشت بهاره نیاز آبی کم­تری دارد، این امکان را به وجود می­آورد تا سطح زیر کشت این محصول نیز افزایش یابد. با شناسایی مناطق مناسب کشت پاییزه چغندرقند می توان درجهت تولید شکر با بهره­وری بیشتر از آب گام برداشت. بهترین و کم هزینه­ترین روش برای شناسایی مناطق مستعد کشت، استفاده از سیستم­های اطلاعات جغرافیایی می­باشد. جهت بررسی امکان کشت چغندرقند پاییزه در استان فارس و شناسایی مناطق مناسب کشت پاییزه در این استان به کمک داده­های اقلیمی و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)­ اطلاعات عناصر اقلیمی طولانی مدت نوزده ساله، شامل دما و بارش از 13 ایستگاه هواشناسی سینوپتیک استان فارس شامل اقلید، جهرم، زرین­دشت، فراشبند، فسا، فیروزآباد، قیر و کارزین، کازرون، لار، لامرد، نورآباد و نیریز در سال 95-94 جمع­آوری شد و سپس لایه­های اطلاعاتی مورد نیاز شامل شاخص­های واحدهای حرارت تجمعی، بهاره شدن، توده زیستی و ارتفاع برای این استان توسط سیستم اطلاعات جغرافیایی محاسبه گردید. لایه­های شیب و ارتفاع از مدل رقومی آن­ها استخراج شده و سپس نقشه پهنه بندی لایه­های مذکور و نقشه نهایی پهنه بندی با کمک روش سلسله مراتبی در محیط سیستم تحلیل اطلاعات مکانی (ArcGIS) رسم شد. بر اساس نتایج به دست آمده مناطق مرکزی، شرقی، غربی و تا حدودی مناطق جنوبی شامل شهرستان­های فیروزآباد، فسا، نی­ریز، جهرم، فراشبند، زرین دشت، داراب، شیراز، قیروکارزین به عنوان مناطق با استعداد جهت کشت چغندرقند پاییزه شناسایی شدند. مناطق شمال غربی (کازرون)، جنوب شرقی (داراب، نی­ریز و حاجی­آباد) و مناطق جنوب و جنوب غربی (قیروکارزین، لار و لامرد) از نظر تعداد ساعات سرمای موثر با کم­تر از 140 ساعت مناسب کشت پاییزه چغندرقند بوده و ساعات سرمای موثر بین 170-140 ساعت را دریافت نمودند و جزء مناطق مساعد کشت پاییزه چغندرقند قلمداد شدند. در نهایت مناطق شمالی و حاشیه جنوبی استان فارس به عنوان مناطق نامناسب جهت کشت این محصول شناخته شدند و طبق نقشه نهایی پهنه بندی این استان 13 درصد اراضی بسیار مناسب، 23 درصد مناسب، 31 درصد متوسط و 33 درصد نامناسب جهت کشت چغندرقند پاییزه تخمین زده شدند. با توجه به نتایج این تحقیق و شرایط آگروکلیمایی استان فارس، پهنه­بندی استان با استفاده از شاخص های اقلیمی دما و بارش انجام شد و مناطق مرکزی، شرقی، غربی و تا حدودی مناطق جنوبی استان فارس به عنوان مناطق مناسب کشت چغندرقند پاییزه معرفی گردیدند.  

بهاره شدن, پهنه بندی اقلیمی, سیستم اطلاعات جغرافیایی, کشت پاییزه