شهرام سبزیان فرد - دانشجوی دکترای تخصصی حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیراز

مسئولیت کیفری ناشی از فعل غیر هنگامی متصور است که بتوان فردی را به جهت اعمال مجرمانه دیگری مجازات نمود، در حالیکه فرد پاسخگو در پیدایش عمل مجرمانه مشارکت و معاونتی نداشته است و ممکن است از وقوع جرم ناآگاهی باشد و به جهت استثنایی مورد مجازات قرار می گیرد. فضای مجازی محیطی است که همزمان با خلق آن جرایمی با استفاده از این فضا در حال به وقوع پیوستن هست. مواجهه با این جرایم مستلزم جرم انگاری رفتارهای مجرمانه و جرم انگاری بدون احراز مسئولیت کیفری عملی بی سرانجام است. اهمیت بررسی مسئولیت کیفری اشخاص اعم از اینکه جرائم در فضای مجازی ناشی از فعل مرتکب باشد یا ناشی از فعل غیر، تحلیل مسئولیت کیفری اشخاص را ضرورت بخشیده است. مسئولیت کیفری در فضای مجازی با توجه به پذیرش مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در قانون مجازات اسلامی و قانون جرایم رایانه ای، ضرورت و اصل شخصی بودن مسئولیت کیفری، باعث بروز و حدوث یک فاعل معنوی در جرایم ارتکابی توسط اشخاص با فرض اثبات سه شرط: جرم بودن عمل ارتکابی، دارا بودن وظیفه در قبال غیر و احراز ارتکاب تقصیر فرد مسئول بعنوان موضوع مسئولیت کیفری ناشی از فعل غیر در فضای مجازی می گردد، که تحلیل آن هدف اصلی این نوشتار هست. مهمترین اشخاص حقوقی فعال در فضای مجازی ارائه دهندگان خدمات میزبانی و خدمات دسترسی هستند. کاربران حقیقی فضای مجازی فاقد مختصاتی هستند که بتوان مسئولیت کیفری نیابتی که به عنوان مسئولیت کیفری ناشی از فعل غیر مطرح می شود را نسبت به آنان اعمال نمود و قابلیت انتساب مسئولیت کیفری در مورد ارائه دهندگان خدمات میزبانی و دسترسی طبق عناوین مسئولیت کیفری مستقیم، ناشی از فعل غیر و اشتراکی بر آنها بار می شود.

مسئولیت کیفری، فعل غیر، فضای مجازی