الهیار فلاح - استادیار پژوهش موسسه تحقیقات برنج کشور، معاونت مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، آمل، ایران
لیلا باقری - پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای، پژوهشکده کشاورزی هسته ای، کرج، ایران
علیرضا نبی پور - استادیار پژوهش موسسه تحقیقات برنج کشور، معاونت مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، آمل، ایران

تنش شوری، یکی از مشکلات رو به رشد شالیزارهای استان مازندران است. جهت دستیابی به لاین‎های کیفی برنج با قابلیت کشت در اراضی مستعد شوری، بذرهای ارقام طارم محلی، حسنی و عنبربو با دزهای 200، 250 و 300 گری اشعه گاما پرتوتابی شدند. با کشت بذرهای پرتوتابی شده در سال 1390، تعداد 22000 خوشه انتخاب شدند. در سال 1391، تمامی این خوشه ها به تفکیک دز و رقم، در زمینی با شوری خاک بین چهار تا شش دسی‎زیمنس، به تعداد 10 الی 15 بوته برای هر موتانت، نشاکاری شدند. گزینش از بین لاین های جهش یافته نسل دوم (M2) ارقام طارم محلی، حسنی و عنبربو و بر اساس عملکرد دانه، زود‎رسی، تیپ خوشه و ارتفاع بوته انجام شد و تعداد 432 بوته انتخاب شدند. در سال سوم، 134 لاین جهش یافته نسل سوم بر اساس ارزیابی مزرعه ای انتخاب شدند (M3). 134 خوشه انتخابی همراه با شاهدها، در یک قطعه زمین شور (پنج تا هشت دسی زیمنس بر متر) در قالب طرح آگمنت (حجیم شده) در منطقه جویبار کشت شدند.در مرحله گلدهی، صفات ارتفاع بوته، تعداد خوشه در کپه و تعداد روز تا 50% گلدهی، ثبت شدند و در مرحله رسیدن، با برداشت ده خوشه به طور تصادفی، اجزای عملکرد اندازه‎گیری شد و در نتیجه، 30 لاین جهش یافته بر اساس صفات زراعی و عملکرد دانه انتخاب شدند. خوشه های انتخابی در سال 1394 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. دو لاین 3214 و 3215، بیشترین عملکرد را در شرایط شوری داشتند. از 15 لاین جهش یافته نیز در حد یک تا چند خوشه برداشت شد.

اشعه گاما, شوری, ارتفاع بوته, عملکرد, زودرسی