عاطفه زارعان - دانشجوی ارشد مدیریت محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران،
سعید کریمی - عضو هیات علمی، دانشکده محیط زیست، پردیس دانشکده های فنی، دانشگاه تهران

هر نوع توسعه با هر درجه ای از کمیت با کیفیت، آثار زیست محیطی ویژه ای را به دنبال دارد. دخل و تصرف انسان در محیط طبیعی لزوما به معنی ایجاد تغییرات در شکل طبیعی و اولیه محیط است. تداوم عمل انسان در تغییر شرایط طبیعی، نهایتا می تواند توازنهای موجود محیط را بر هم زده و زنجیره ای از پیامدهای ناخواسته یا پیش بینی نشده را در برداشته باشد. بنابر این، رویکرد نوین جهان را باید حرکت به سوی محیط زیست اقتصادی دانست. رویکردی که به لزوم تقویت و حمایت همه جانبه به وسیله تعامل میان رشته ای بین متخصصان محیط زیست، کارشناسان حوزه اقتصادی و دولت مردان حوزه سیاست بیش از پیش تاکید می کند. امروزه ارزیابی اقتصادی طرح ها به عنوان جزیی جدا نشدنی از مراحل تدوین و اجرای طرح های اقتصادی و صنعتی شناخته می شود. ارزیابی جامع اقتصادی طرح ها از پنج گام شناخت منطق و چارچوب پروژه، تحلیل بازاری، مالی، توسعه ای و زیست محیطی طرحها تشکیل شده است. اقتصاد دانان تلاش می کنند تا در قالب ارزیابی آثار توسعه های طرح ها، منافع و مضرات حاصل از یک رخداد اقتصادی را بر مناطق مورد نظر، مورد ارزیابی و تحلیل قرار دهند. بخش بزرگی از طرح های صنعتی در کشورمان توسط دولت انجام می گیرد، که معمولا با افزایش در آمدهای نفتی، سرعت تصویب و اجرای آنها نیز افزایش می یابد. از آنجا که در طراحی و تصویب بسیاری از این طرحهما، قدرت چانه زنی حرف آخر را میزند، عملا طراحی و تصویب طرحها بدون ارزیابی جامع اقتصادی آنها، از جمله ارزیابی توسعه های طرح ها) انجام می پذیرد. در این مقاله، با معرفی روشها و مدل های اقتصادی ارزیابی آثار توسعه ای مختلف را مورد بررسی قرار داده ایم و سعی بر مقایسه مجموع اثرات مثبت و منفی دو گزینه اجرا و عدم اجرا طرح داشته ایم. در نتیجه گاهی وجه غالب پیامدهای پروژه ها به خصوص در مرحله بهره برداری مثبت بوده، در شرایطی نیز که پیامدها منفی است، پیامدها از بار تخریبی ضعیف و ناچیز برخوردار می باشند که با مدیریت صحیح و اجرای تمهیدات زیست محیطی پیشنهادی می توان آثار و پیامدهای منفی را از نظر کمی کاهش داد.

توسعه، محیط زیست، اقتصاد، ارزیابی