مریم محمدی - دانشیار، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران.

اهمیت خلق فضاهای واجد معنی (یا توجه به معنای فرهنگی فضاها) که آن ها را قرائت ­پذیر می ­نماید، امری پذیرفته شده است. در واقع از آنجا که انسان در دایره­ ی معنایی متولد می ­شود و از آن طریق خود را باز می­ یابد؛ چنانچه در محیط ­های فاقد معنی یا واجد معانی غیرفرهنگی قرار گیرد، ضمن عدم ارتباط با آن، هویت وجودی خود را نیز از دست خواهد داد. در این میان، بر عهده ­ی طراح شهر است که در خلال تولید متن کالبدی، نقش ترجمانی مطلوبی را ایفا نموده و در فضای شهری دست به کدگذاری فرهنگی بزند. هدف مقاله­ ی حاضر، تدوین فرآیند گام ­به­ گام طراحی فضاهای شهری قرائت پذیر و شناسایی عوامل موثر بر ایجاد چنین فضاهایی است. به این منظور، از نظریه ­ی زبان ­شناختی (به­ عنوان یکی از پارادایم ­های نظری پسامدرن) استفاده خواهد شد. دلیل انتخاب این پارادایم، قابلیت­ های آن در پاسخگویی به مسئله ­ی افول معنی در معماری و شهرسازی است. در این مقاله، از مطالعات ترجمه به­ عنوان یکی از عرصه­ های دانشی و نظری مرتبط با پارادایم منتخب، بهره برده شده است. در واقع این نوشتار بر آن است تا با بهره­ گیری از نظریه­ های مطرح در مطالعات ترجمه، و بررسی و فهم دقیق آن ها، به هدف غایی پژوهش دست یابد. با توجه به موارد بیان شده، پژوهش حاضر در مرحله ­ی بررسی نظریه ­های مطرح در مطالعات ترجمه، از رهیافت فرانظریه بهره برده است. به این معنی که با واکاوی نظریه ­ها (نظریه ­های سنتی و مدرن در مطالعات ترجمه)، مبتنی بر تکنیک ­های این رهیافت، چون تحلیل تاریخی و مقایسه ­ای، آن ها را واکاوی نموده و از خلال این بررسی، نحوه ­ی کاربست آنها را در تدوین فرآیند مورد نظر در طراحی شهری (براساس روش استدلال منطقی) تدوین نموده است. نتایج تحلیل فرانظری نشان می ­دهد، نظریه­ ی مدرن ترجمه و رویکرد ترجمه ­ی فرهنگی، که به ترجمه ­ی ارتباطی منجر می ­شود، رویکردی مطلوب در تولید یک متن فرهنگی در شهر است. با انطباق فرآیند ترجمه­ در نظریه ­ی مدرن ترجمه، با فرآیند طراحی فضاهای شهری واجد معنا، روند گام به گام خلق فضاهای شهری قرائت­ پذیر تدوین شده است. بر این اساس، طراح شهر لازم است، ضمن شناسایی حیطه­ ی فرازبانی فضا و شهر، زبان مبدا را تجزیه و تحلیل نموده و با در نظر گرفتن فیلتر فرهنگ و گفتمان ­های قدرت و ایدئولوژی، نشانه ­ها و معانی نهفته و قابل درک در فضا را شناسایی کرده و دست به ترجمه­ ی فرآیندمحور در محیط بزند.

متن, نظریه ی ترجمه, فرانظریه, فرآیند, فضای شهری قرائت پذیر