امیر فرهنگ نیا - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید بهشتی
محمد عمرانی - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید بهشتی

مضمون اعتراض در شعر ملتی را میتوان گویای واقعیتها و حقایق موجود در جامعه دانست که رابطه ی میان حاکمان و طبقه زیردست را به خوبی ترسیم نموده و معیار خوبی برای سنجش میزان آزادی بیان در هر جامعه به شمار می آید؛ چرا که به هر میزان، اعتراض، صریحتر و شفاف تر باشد، میتواند موجبات رشد و اعتلای یک جامعه را فراهم ساخته و همگان را در مسیر رفع کاستی ها و تقویت ارزشها سوق دهد. محمد تقی بهار (ملک الشعرا) و مظفر نواب از شاعران برجسته و سرشناس معاصر ایران و عراق هستند که با فاصله ای تقریبا 50 ساله بعنوان شاعرانی متعهد و ملتزم، در زمینه سیاسی و اجتماعی، بخشی از اشعار خود را در خدمت بیان درد و رنج های مردم جامعه خود و در قالب طنز و هجو قرار داده اند. آنان در این راه از قلم به عنوان بهترین سلاح نحو استفاده کرده و بصورت جدی فریادگر اعتراض مردم کشور خود در برابر ظلم حکام بوده و گاهی جایگاه حاکمان ظالم را به باد هجو گرفته اند. در این مقاله سعی شده است با روش توصیفی -تحلیلی اشتراکات موجود و شیوه واکنش دو شاعر برجسته در حوزه اعتراض بررسی شود و بر اساس بررسی های صورت گرفته در این مقاله، مشخص شده که مظفر نواب و ملک الشعرا بهار به عنوان دو شاعر متعهد، هر دو از مضامین یکسانی برای هجو حکام جور استفاده کرده اند. در این مقاله سعی بر آن است تا با معرفی دو شاعر و بررسی اوضاع سیاسی و اجتماعی حاکم بر عصر آنان، اشعار آنان را از زاویه هجو و طنز اجتماعی به صورت تطبیقی بررسی نماید.

ملک الشعرا بهار، مظفر نواب، شعر اعتراض، اوضاع سیاسی و اجتماعی.