محمد پسندیده - موسسه تحقیقات خاک و آب
محمدجعفر ملکوتی - استاد گروه خاکشناسی دانشگاه تربیت مدرس تهران.
کریم شهبازی - دانشیار موسسه تحقیقات خاک و آب
زهرا محمداسماعیل - محقق موسسه تحقیقات خاک و آب

طبق مطالعات انجام شده، 8/71 درصد اراضی کشاورزی کشور دارای فسفر قابل جذب کمتر از 15 میلی گرم بر کیلوگرم می باشد. ازطرف دیگر، مصرف بیش ازحد کودهای فسفاتی در خاک های آهکی، افزون بر ارزبری فراوان، موجب انباشتگی فسفر و کاهش جذب ریزمغذی­ها به ویژه روی (Zn) در محصولات کشاورزی می شود. از کودهای فسفاتی مصرفی تنها 15 تا20درصد توسط گیاهان در هر سال جذب می شود و مابقی در خاک­های زراعی با  pHبالا و آهکی تثبیت و باعث افزایش فسفرکل خاک می شود که می تواند باعث بروز مسائل و مشکلات ­محیط زیستی در برخی مناطق که نزدیک به دریاچه بوده ویا آب های سطحی به عنوان آب شرب استفاده می شود، گردد. بدین ترتیب، بایستی به دنبال شاخص هایی بود تا درعین اینکه نیاز گیاه را درنظر می گیرد، مانع از معضلات محیط زیستی گردد. از دیگرسو، آزاد شدن فسفر در خاک­های آهکی به مراتب آسان­تر از خاک های اسیدیاست. زیرا، انرژی اتصال یون فسفات به کلسیم پنج مرتبه کمتر از انرژی اتصال آن به آهن و آلومینیم است. بنابراین، می توان نتیجه گرفت که مصرف کودهای فسفاتی باید مبتنی بر نتایج تجزیه خاک بوده و در توصیه مصرف کودهای فسفاتی، ضمن توجه به حدبحرانی آن، به مقدار فسفرکل خاک نیز توجه کرد. بنابراین، در خاک های زراعی که با انباشتگی فسفر روبه­رو بوده و شاخص محیط زیستی اجازه مصرف کود را نمی دهد، می توان با اعمال روش هایی مناسب از جمله مصرف کودهای فسفاتی بر پایه نتایج تجزیه خاک، افزایش مواد آلی و استفاده از کودهای زیستی حل کننده فسفات امکان استفاده از فسفر غیرقابل جذب خاک را افزایش داده و ضمن تامین فسفر موردنیاز گیاه و پایداری تولید و بهینه سازی مصرف کود از مخاطرات محیط زیستی پیشگیری نمود.

فسفر, فسفرکل, شاخص محیط زیستی, کودهای زیستی