منصور پهلوان - استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران، ایران.
مهدی قندی - دانشجوی دکتری، علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران، ایران.

در آموزه های کتاب و سنت، نجات و رستگاری اخروی، به ایمنی از آتش دوزخ و ورود به بهشت تعریف می شود. انحصارگرایان، نجات از دوزخ و ورود به بهشت را تنها نصیب پیروان مذهب حق می دانند، اما ائمه طاهرین (ع) دامنه رحمت الهی را وسیع تر معرفی می­ کنند و در باب نجات و گستره آن، به دو موضوع مهم در کنار هم توجه می دهند: نخست، ارزش انحصاری دین حق و نتیجه دین­داری بر پایه آن، که نجات تضمینی است؛ دوم، وسعت رحمت و مغفرت خداوند که به شکلی غیرحتمی و تعلیقی به نجات آنان که در اعتقاد یا عملشان خللی وجود دارد و خدا را چنا­ن­که او می پسندد، نمی پرستند و در عین حال، با او و اولیای او سر ستیز ندارند، منجر می­شود. بدین ترتیب، امامان شیعه به تبع کتاب خدا و سنت نبوی، هر دو باب نجات یعنی نجات تضمینی و نجات تعلیقی را در آخرت گشوده می دانند و ایده انحصار نجات در مومنان درستکار و پیروان راستین خود را نفی می کنند. در این مقاله مسئله شمول تعلیقی نجات برای کثیری از بندگان خداوند از منظر آیات و روایات بررسی شده و نشان داده می شود که منحصربودن راه حق در پیروی از امامان الهی با وسعت رحمت الهی و شمول آن برای غیرشیعیان تعارضی ندارد و مطابق مکتب اهل­ بیت(ع)، هر دو موضوع از صحت و استواری کامل برخوردارند.  

نجات, انحصارگرایی, شمول­گرایی, شمول­گرایی تعلیقی, نجات تضمینی, نجات تعلیقی, مستضعفان, ضالین