سیدمحمود کاشفی پور
محمود شفاعی بجستان
کاظم اسماعیلی

رودخانه های فصلی دارای پتانسیل های زیاد بالقوه برای بهره برداری هستند. به دلیل مشکلات مسایل مطالعاتی انها کمتر شناخته شده می باشند. این گزارش با هدف روشن نمودن بخشی از این ویژگی ها بصورت ازمایشگاهی در یک کانال به طول 10، عرض 3/0 و ارتفاع 5/0متر انجام گرفته است. بررسی نقش زمان پایه (Tt=40,60,80 s) ، شیب بستر رودخانه (S0=0.006,.014,.018) ، اختلاف زمان افزایش و کاهش جریان هیدروگراف (Tr=2Td,Tr=.5Td,Tr=Td) ، شکل هیدروگراف مثلثی( (Tp/Tt=0 و ذوزنقه ای (Tp/Tt> 0) ، اثر جریان پایه (h0/d50= 0, 3.5, 13.3) ، فرم بستر، اندازه دانه بندی بستر (d50=1.5, 2.1 ,3 mm) ، و اثر تغییر زبری بستر ناشی از تغییر فرم بستر بر مقدار رسوب انتقالی، رژیم بستر، تعادل هیدروگراف ها ونیز مقایسه هیدروگراف ورودی و خروجی روی بستر متحرک و بستر ثابت از مواردی هستند که در این گزارش مورد توجه قرار گرفته و تاثیر انها برانتقال رسوب مورد مطالعه بوده ا ست. 1- در این راستا ابتدا با استفاده از انالیز ابعادی رابطه ای ریاضی جهت براورد دبی متوسط رسوب انتقالی در حالات مختلف شیب و نیزبا و بدون وجود جریان پایه بدست امد. سپس تاثیر عوامل مختلف برروند انتقال رسوب بررسی شد. 2- نتایج نشان داد موج اولیه جریان نقش موثری بر تغییر فرم بستر در ابتدای ان و دبی متوسط  رسوب انتقالی دارد. 3- مشاهده شد نسبت دبی متوسط رسوب درشرایط غیرماندگار به دبی متوسط رسوب در شرایط ماندگار 41/1 می باشد. 4- زمان پایه هیدروگراف نیز از اهمیت زیادی برخوردار است، چنانکه با افزایش زمان پایه هیدروگراف دبی متوسط رسوب کاهش نشان می دهد. 5- شیب بستر یکی از مهمترین عوامل موثر بر انتقال رسوب بوده و با افزایش شیب میزان دبی متوسط رسوب افزایش می یابد و روند افزایش با زیاد شدن شیب بیشترمی گردد. 6- در مورد تفاوت زمان افزایش وکاهش جریان هیدروگراف های تولیدی نیز مشاهده شد، چنانچه زمان افزایش شاخه بالا رونده هیدروگراف بیشتر باشد میزان رسوب بیشتری انتقال می یابد.   7- در مورد تاثیر شکل هیدروگراف (مثلثی- ذوزنقه ای) ملاحظه گردید، در هیدروگرافهایی که زمان دوام جریان حداکثر بیشتر است میزان رسوب بیشتری نسبت به حالتی که زمان داوم کمتر است انتقال می یابد و در هر دو حالت میزان رسوب انتقالی نسبت شرایط هیدروگرافهای مثلثی بیشتر است. عمق جریان پایه (h0/d50=0, 3.5, 13.3) بعنوان یکی از عوامل موثر بر انتقال رسوب نشان داد با افزایش عمق جریان پایه میزان رسوب انتقالی نیز افزایش می یابد.   8- قدرت ابراهه بعنوان یکی از ویژگی های مهم رودخانه ها توانست همبستگی بسیار خوبی با میزان رسوب انتقالی نشان دهد. چنانکه با افزایش قدرت ابراهه میزان دبی متوسط رسوب انتقالی افزایش می یابد. 9- بررسی هیدروگرافهای ورودی وخروجی همچنین نشان دادند شکل هیدروگراف خروجی تا حدود زیادی از شرایط بستر متحرک پیروی می کند.  10- با معیارهای موجود نتایج نشان داد هیدروگرافها از تعادل مناسبی برخوردار هستند وپارامتر تعادل هیدروگرافها ) u β ( همواره نزدیک به مقدار 1- است  11- بررسی شرایط بستر نشان داد در دانه بند ریزتر تغییر فرم بیشتری مشاهده می گردد. 12- برای بررسی تغییرات زمانی ضریب زبری بستر (n) از یک مدل عددی کمک گرفته شد.  13- ضریب زبری مربوط به فرم بستر در بسترهای با دانه بندی ریزتر بیشتر از بسترهای با دانه بندی درشت تر می باشد. 14- تغییرات زمانی شرایط بستر حاکی از ان است که فرم مشخص و پایداری در چنین بسترهایی مشاهده نمی شود زیرا موج های کوچک رسوبی بوجود امده بتدریج به سمت پایین دست حرکت کرده وتبدیل به موج رسوبی بزرگتر می شوند. 15- نتایج هماهنگی های مناسبی با تحقیقات   Reid 1998 و Lee 2004 نشان می دهد

رودخانه های فصلی، سیلاب ناگهانی، جریان غیرماندگار، بستر متحرک