نیما پورنگ
فرخ پرافکنده حقیقی
عیسی کمالی

در این تحقیق که هدف اصلی آن بررسی قابلیت استفاده از پنج بافت سخت (اتولیت، فلس، شعاع سخت باله، عدسی چشم و مهره های پشتی) ماهی سفید (Rutilus kutum) به منظور استفاده به عنوان آرشیو زیستی عناصر بود، تعداد 60 نمونه ماهی سفید از سه ایستگاه نمونه برداری در حوزه جنوبی دریای خزر (ایستگاههای 1، 2 و 3 به ترتیب در مجاورت مصب رودخانه های سفید رود، تجن و گرگانرود) گردآوری شد. نمونه برداری ها در طی خرداد 1395 توسط تورهای پره ساحلی انجام شد. در مجموع میزان تجمع 13 عنصر اصلی و فرعی در نمونه ها توسط روش های پیکسی و میکروپیکسی مورد بررسی قرار گرفت. در تمامی بافت ها، بجز عدسی چشم، Ca نسبت به سایر عناصر به بیشترین میزان تجمع را داشت در صورتی که Fe کمترین میزان تجمع را آشکار ساخت. بطور کلی الگوی تجمع عناصر در عدسی چشم نسبت به سایر بافت ها تا حدود زیادی متمایز بود.عناصر Ca، Fe ، S، Cl و K در تمامی بافت های مورد بررسی، قابل تشخیص بودند اما عنصر Br تنها در اتولیت قابل اندازه گیری بود. کمترین میزان تشابه بین بافت ها در مورد عدسی چشم (از نظر تجمع عناصر P، S و Zn) قابل تشخیص است. در حالی که در مورد Sr ، اتولیت حداکثر فاصله را آشکار ساخت. بطورکلی، بیشترین و کمترین تعداد همبستگی های قوی و کاملا معنی دار بین عناصر به ترتیب در مورد بافت های مهره پشتی و اتولیت مشاهده گردید. در مورد تمامی بافت ها، همبستگی های بسیار قوی بین S و Cl قابل تشخیص بود که در این میان تمامی همبستگی ها، بجز در مورد عدسی چشم، مثبت بود. هیچگونه همبستگی معنی داری بین عناصر و خصوصیات بیومتریک (وزن، طول کل و طول استاندارد) مشاهده نگردید. با در نظر گرفتن نقشه های پراکنش عناصر حاصل از آنالیز های میکروپیکسی، در هیچیک از بافت های سخت مورد بررسی، الگوهای مشخصی از تغییرات تجمع عناصر در ارتباط با الگوهای خطوط رشد سالیانه، قابل تشخیص نمی باشد. به عبارت دیگر، به نظر می رسد که قابلیت تشخیص روش مزبور برای تفکیک عناصر بر مبنای خطوط رشد کافی مطلوب نیست و لازم است در تحقیقات آتی قابلیت بکارگیری روش هایی با قابلیت تفکیک بالاتر مورد بررسی قرار گیرد.کلمات کلیدی: دریای خزر، ماهی سفید، آرشیو زیستی، انگشت نگاری عنصری، میکروپیکسی