بیژن فریور
حسین سرمد
فرید سرجمعی
مصطفی قنبری
حیدری
محمد رضا میر حسینی
فتح الله شهبازی
نقی زین افزا

تولید برگ توت کافی که منبع منحصربه فرد و پرارزش غذایی برای کرم ابریشم تجاری است نخستین گام در جهت دستیابی به اهداف توسعه‎ی نوغانداری در کشور محسوب می‎گردد. مساحت کل توتستان های موجود در کشور ما حدود 20000 هکتار است و عمدتا پوشیده از ارقام بومی کم بازده بوده و سهم ارقام اصلاح شده و پر محصول در آن ها بسیار ناچیز است. به دلیل محدودیت منابع خاک و آب در اکثر نواحی کشورمان، افزایش میزان تولید برگ توت در واحد سطح تنها از طریق جایگزین کردن ارقام پر محصول بجای واریته‎های بومی موجود و اجرای عملیات به زراعی امکان‎پذیر خواهد بود . بررسی سازگاری تعدادی از ارقام اصلاح شده و پر محصول توت ، باهدف انتخاب و توصیه مناسب ترین رقم برای اقالیم استان های مازندران، خراسان، اردبیل، آذربایجان شرقی، یزد و سیستان و بلوچستان، از سال 1377 در قالب یک طرح کاملا تصادفی اجرا گردید. نهال های توت ارقام پر محصول و اصلاح شده ی: کاینز، ایچی‎نویسه، شین‎ایچی‎نویسه، کاییروایچی‎نویسه، چکمااها، کن‎موچی، یوکی‎شی‎نوگی، تاچی‎بانا، کاماساری، آتسبامیدوری، واسه‎میدوری و یک یا دو رقم توت بومی هر منطقه‎ی تحت بررسی، با استفاده از شاسی های کوتاه در داخل گلدان های پاکتی در مرکز تحقیقات کرم ابریشم کشور(رشت- پسیخان)تولید و پس از انتقال به محل‎های اجرا در استان های مورداشاره، مطابق نقشه‎های پیش بینی شده در داخل قطعات آزمایشی کاشته شدند. سه سال اول پس از کاشت، عملیات داشت(آبیاری، وجین علف های هرز، کود دهی، هرس فرم) در تمام تیمارها به طور یکسان اجرا گردید. از سال چهارم، رکوردگیری از فاکتورهای: درصد گیرایی، وزن برگ تولیدی، وزن شاخه‎ها، وزن شاخ و برگ و ارتفاع بلندترین شاخه انجام و این کار طی سه سال متوالی تکرار شد. نتایج حاصل پس از تجزیه و تحلیل آماری داده‎ها با استفاده از نرم افزار SAS به روش GLM (مدل های خطی تعمیم یافته)نشان داد که رقم های کاماساری و کن‎موچی و واسه‎میدوری در استان مازندران ، ایچی نویسه و کن موچی و کایروایچی‎نویسه در استان خراسان ، کاماساری وکاینز و کایروایچی‎نویسه در استان اردبیل ، کاماساری و ایچی‎نویسه و واسه‎میدوری در استان آذربایجان‎شرقی، کن‎موچی و تاچی‎بانا و کاماساری در استان یزد و کاماساری و کن‎موچی تاچی‎بانا در استان سیستان و بلوچستان نسبت به سایر ارقام تحت بررسی عملکرد مناسب تری داشته‎ و با شرایط اقلیمی مناطق مورداشاره سازگارتربوده‎اند.واژه‎های کلیدی: ارقام توت، سازگاری، استان ها، ایران.