مقصود حسن پور حسنی
فرزاد افشاری
معصومه خیر گو
نصرت الله طباطبایی
مظفر روستائی
محمد علی دهقان

زنگ قهوه ای گندم با عامل Puccinia triticina یکی از مهمترین بیماریهای گندم در ایران می باشد. استفاده از ارقام مقاوم یکی از بهترین روش های کنترل این بیماری می باشد. این بررسی به منظور بررسی واکنش 191 ژنوتیپ گندم نان و دوروم دیم نسبت به بیماری زنگ قهوه ای در شرایط مزرعه ای (مراغه، گرگان و اهواز) و گیاهچه ای در گلخانه اجرا گردید. آزمایش گیاهچه ای در شرایط کنترل شده گلخانه ای با جدایه های زنگ قهوه ای گندم جمع آوری شده از اهواز و گرگان اجرا و یادداشت برداری از شدت بیماری به روش مک اینتاش و همکاران درمقیاس 0- 4 انجام گرفت. در مرحله گیاه کامل یادداشت برداری از شدت بیماری براساس روش اصلاح شده کاب و تیپ آلودگی بر اساس روش رولفز و همکاران انجام گرفت .نتایج ارزیابی مرحله گیاه کامل نشان داد که در گلستان تعداد 95 ژنوتیپ، در اهواز 33 ژنوتیپ و در مغان 122 ژنوتیپ دارای مقاومت قابل قبولی در برابر بیماری بودند که از میان آنها تعداد 19 ژنوتیپ دارای مقاومت قابل قبول در هر سه منطقه بودند. رقم تجاری آفتاب از جمله این ژنوتیپ ها می باشد. نتایج حاصل از این ارزیابی در مرحله گیاهچه ای با استفاده جدایه های زنگ قهوه ای گلستان و اهواز نشان داد، تعداد 84 ژنوتیپ در مقابل هر دو جدایه مقاوم می باشند. ارقام شاهد آفتاب، کریم، چمران، دهدشت، ساجی، G-1252، واکنش مقاوم نسبت به هر دو ایزوله زنگ قهوه ای در مرحله گیاهچه ای نشان دادند. تعداد 16 ژنوتیپ در هر دو مرحله گیاهچه ای و گیاه کامل مقاوم بودند که این نوع مقاومت می تواند از نوع مقاومت اختصاصی باشد. رقم تجاری گندم نان آفتاب از این گروه می باشد. هم چنین تعداد 2 ژنوتیپ در مرحله گیاهچه ای در برابر هر دو جدایه حساس و در مرحله گیاه کامل مقاوم بودند. احتمالا این ژنوتیپ هادارای مقاومت ازنوع مقاومت پایداریامقاومت گیاه کامل (Adult Plant Resistance)می باشندکه توسط چند ژن کنترل می گردد. واژه های کلیدی: بیماری زنگ قهوه ای - لاین های گندم دیم- ارزیابی مقاومت - Puccinia triticina