فرزاد افشاری
محمد علی دهقان
عبدالکریم ذاکری
محمود عطا حسینی
نصرت الله طباطبایی فرد
صفر علی صفوی
مهرداد چایچی
غلامحسین احمدی
کمال شهبازی
عزت الله نباتی
فرنو ملک پور
محمود نصرالهی
زهره حسن بیات

با ظهور نژاد جدید با قدرت بیماریزایی بالای زنگ سیاه (UG99) در آفریقا، یمن و ایران و تحت تاثیر قرار دادن ژن های مقاومت مهم در ارقام تجاری از جمله ژن Sr31، این پروژه تحقیقاتی جهت مطالعهژنتیکبیماریزایی عامل بیماری زنگ سیاه گندمدر مناطق گرگان، زرقان، کلاردشت، اهواز، مشهد، کرج، بروجرد، اسلام آباد غرب، اردبیل و همدان با کاشت خزانه های تله(T.N)به مدت دو سال اجرا گردید. خزانه شامل 50 لاین(NIL)Near Isogenicکه هر لاین دارای ژن/های مقاومت مشخصی (Sr-Gene) به زنگ سیاه است و به همراه تعدادی از ارقام تجاری مهم مورد بررسی قرار گرفتند. بین ارقام و لاین ها نیز رقم حساس موراکو به عنوان Spreader بیماری کاشته شد. این خزانه ها بدون آلودگی مصنوعی به عامل بیماری در مناطق مورد نظر اجرا گردید. زمان کشت برای حفظ سطح سبز گیاه و یادداشت برداری مطلوب در اواخر پاییز انجام گردید. یادداشت برداری برای درصد آلودگی در مرحله ظهور برگ پرچم و زمانی که رقم حساس دارای بالاترین میزان آلودگی را از خود نشان داد بر اساس روش اصلاحی کوب و همچنین تیپ آلودگی R (مقاوم)، MR (نیمه مقاوم)، M (نیمه مقاوم تا نیمه حساس)، MS (نیمه حساس) و S (حساس) انجام شد. نتایج حاصله نشان داد که گیاهان حامل ژن/های, SrDP2Sr24وSr32 در تمام مناطق مورد مطالعه و در طی 2 سال اجرای این تحقیق مقاوم بودند. بیماریزایی برای سایر گیاهان حامل ژن/هایSr36, SrPL, SrWLD, Sr35, SrGT و Sr27 در تعداد محدودی از مناطق با حداقل بیماریزایی دیده شد. برای سایر ژن/های در طی2 سال و دراکثر مناطق بیماریزایی مشاهده شد که نشان دهنده غیر موثر بودن ژن های فوق در کشور می باشد.بیماریزایی برای گیاهان حامل ژن Sr31 در منطقه اردبیل با شدت50S در سال زراعی 95-1394 مشاهده گردید. ارقام تجاری مغان 3، شیرودی، چمران، شوش، بهاران،پارسی، سیوند، استار، داراب2 و رخشان در تمام مناطق این دوره از تحقیق مقاومت قابل قبولی نسبت به عامل بیماری زنگ سیاه در شرایط مزرعه از خود نشان دادند. سایر ارقام مانند سیروان، پیشگام، مروارید، گنبد، اروم، میهن، زارع، نیک نژاد، آریا، بهرنگ، کرخه، یاواروس و MV17 در طی سالیان مختلف و در مناطق مورد بررسی از واکنش نیمه مقاوم تا نیمه حساس را از خود نشان دادند، که این مورد به تنوع پاتوتایپی عامل بیماری بر می گردد. واژه های کلیدی: گندم، بیماری زنگ سیاه، مقاومت، لاین های آیزوژنیک