شهرام فرخی
ابراهیم ابراهیمی
جلال شیرازی
احمد علی اکبری

بید گوجه فرنگی، Tuta absoluta (Meyrick) (Lep.: Gelechiidae)یکی از آفات مهم گوجه فرنگی در بسیاری از نقاط دنیاست که همه مراحل رشدی گیاه میزبان را مورد حمله قرار داده و در صورت عدم کنترل آن می تواند به نابودی کامل محصول منجر شود. یکی از روش های کنترل این آفت، استفاده از عوامل کنترل بیولوژیک از جمله زنبورهای Trichogramma (Hym: Trichogrammatidae) می باشد. در این بررسی ابتدا میزان پذیرش و پارازیتیسم تخم T. absoluta توسط 13 جمعیت بومی زنبورTrichogramma در شرایط آزمایشگاه (ºC1±25، رطوبت نسبی10±70 درصد، دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی) ارزیابی شد. آزمایش ها با استفاده از گوجه فرنگی رقم نانهمز 6189 در قالب طرح کاملا تصادفی در 12 تکرار انجام شد. برای هر جمعیت زنبورهای ماده جفتگیری کرده با طول عمر 12-24 ساعت، به صورت انفرادی روی برگچه های حاوی30 عدد تخم تازه ی بید گوجه فرنگی به مدت 24 ساعت درون ظروف پلاستیکی استوانه ای شکل (5/8×11 سانتی متر) قرار داده شدند. سپس برگ ها به مدت پنج روز در اتاق حرارت ثابت نگهداری و میزان پذیرش و پارازیتیسم تخم T. absoluta توسط جمعیت های بومی زنبور Trichogramma تعیین شد. براساس نتایج بدست آمده از آزمایش غربال اولیه جمعیت های بومی زنبور تریکوگراما، چهار جمعیت برتر شامل گونهT. brassicae جمع آوری شده از بابلسر، شیرود، مشهد و گونه T. evanescens جمع آوری شده از گوربند انتخاب و در شرایط گلخانه (دمای ºC 3±25 و رطوبت نسبی 15±60) مورد آزمایش و مقایسه قرار گرفتند. برای هر جمعیت شش تکرار و در هر تکرار از 9 بوته گوجه فرنگی در سه ردیف سه تایی استفاده شد. برای هر تکرار چهار برگ آلوده به تخم بید گوجه فرنگی داخل میکروتیوب و به صورت یک در میان بین هشت بوته پیرامونی گوجه فرنگی قرار داده شد. از هر جمعیت زنبور 600 عدد تخم پارازیته (به صورت تریکوکارت آماده خروج زنبور) روی ساقه بوته میانی نصب شد. پس از سه روز برگچه های حاوی تخم تا زمان ظهور علایم پارازیتیسم در شرایط محیطی مناسب (داخل انکوباتور) قرار داده و میزان پارازیتیسم تخم T. absoluta توسط زنبورهای تریکوگراما مقایسه شد. نتایج بدست آمده در شرایط گلخانه نشان داد بین درصد پارازیتیسم تخم های بید گوجه فرنگی توسط جمعیت های Trichogramma تفاوت معنی داری وجود دارد. بیشترین درصد پارازیتیسم توسط گونه T. evanescens (20/3±12/46) و کمترین مربوط به گونه T. brassicae جمع آوری شده از مشهد (82/6±02/15) محاسبه شد، که به لحاظ کاربردی نتایج امیدوارکننده ای محسوب می شود.واژه های کلیدی: پارازیتیسم،Trichogramma ، بید گوجه فرنگی، کنترل بیولوژیک