مقصود حسنپور حسنی
فرزاد افشاری
محسن یاسائی
محمود عطا حسینی
صفرعلی صفوی
صمد سرکاری
رحیم هوشیار
مظفر روستائی
بهزاد صادقزاده
یعقوب رشیدی دوکش

زنگ زرد گندم با عامل Puccinia striiformis f. sp. tritici یکی از مهمترین بیماریهای گندم بوده و استفاده از ارقام مقاوم یکی از بهترین روش های کنترل این بیماری می باشد. بمنظور بررسی واکنش 233 ژنوتیپ گندم دیم نسبت به بیماری زنگ زرد، این آزمایش در شرایط مزرعه ای (مقاومت گیاه کامل در 6 منطقه مراغه، مشهد، زرقان فارس، اردبیل، مغان و میاندوآب) و گیاهچه ای (مقاومت گیاهچه ای درکرج) اجرا گردید. در مرحله گیاهچه ای، ژنوتیپ ها با پاتوتایپ های زنگ زرد مشهد (6E6A+,Yr27 ) و زرقان فارس (142E158A+,Yr27) تلقیح و یادداشت برداری در مقیاس 0-4 انجام گرفت. در مرحله گیاه کامل یادداشت برداری از شدت بیماری بر اساس روش اصلاح شده کاب و تیپ آلودگی براساس روش رولفز و همکاران انجام گرفت. نتایج بدست آمده از ارزیابی در مرحله گیاه کامل نشان داد که در فارس150، در مغان 146، در میاندوآب 134، دراردبیل 156 و درمشهد 145 ژنوتیپ دارای واکنش مقاوم به بیماری زنگ زرد بودند که تعداد 78 ژنوتیپ (5/33 درصد) در هر پنج منطقه مذکور دارای مقاومت قبولی در برابر بیماری بودند و بعنوان ارقام و لاینهای مقاوم در مرحله گیاه کامل انتخاب گردیدند. ارقام تجاری کریم، آفتاب، کوهدشت وساجی دارای چنین واکنشی بودند. نتایج ارزیابی مرحله گیاهچه ای نشان داد که تعداد97 ژنوتیپ درمقابل هردونژاد مقاوم میباشند. ارقام تک آب،کریم وکوهدشت و ازجمله این ژنوتیپ ها می باشند. همچنین تعداد 48 ژنوتیپ درهر دو مرحله گیاهچه ای و گیاه کامل دارای واکنش مقاوم بودند از جمله این ژنوتیپ ها ارقام تجاری کریم و کوهدشت می باشد. این نوع مقاومت می تواند ازنوع مقاومت اختصاصی باشد.از 233 ژنوتیپ ارزیابی شده تعداد7 ژنوتیپ درمرحله گیاهچه ای دربرابر هردونژاد حساس و درمرحله گیاه کامل در تمام مناطق دارای عکس العمل مقاوم بودند. احتمالا این ژنوتیپ ها دارای مقاومت ازنوع مقاومت پایداریا مقاومت گیاه کامل (Adult Plant Resistance) می باشند که توسط چند ژن کنترل می گردد. رقم تجاری ساجی دارای چنین واکنشی بود.واژه های کلیدی: بیماری زنگ زرد - گندم - ارزیابی مقاومت - Puccinia striiformis f.sp tritici