مریم هاشمی
علی محمدی

خیار یکی از مهم ترین و پرمصرف ترین محصولات گلخانه ای دنیا از ماندگاری کمی برخوردار بوده و ضایعات پس از برداشت بالایی دارد. علاوه بر صدمات فیزیکی، بخش عمده ای از ضایعات خیار مربوط به عوامل میکروبی می باشد. اخیرا روش های غیر شیمیایی چون استفاده از اشعه گاما، نور فرابنفش، گرما درمانی و همچنین استفاده از ترکیبات طبیعی مانند عصاره های گیاهی به عنوان شیوه جایگزینی در کنترل آلودگی های قارچی توسعه یافته اند. در پژوهش حاضر، ابتدا خواص ضد میکروبی چهار عصاره طبیعی شامل آویشن شیرازی، آویشن باغی، دارچین و نعناع فلفلی بر میکروارگانیسم های شاخص خیار مورد بررسی قرار گرفت و در انتها دو عصاره آویشن شیرازی و دارچین با خواص ضد میکروبی موثرتر انتخاب شدند. عصارهصهای منتخب با استفاده از نانوکیتوزان درونصپوشانی شده و مشخصاتی از قبیل اندازه ذرات، پتانسیل زتا، شکل ظاهری، میزان بارگذاری تعیین و همچنین روند رهایش عصاره ها طی دو ماه مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج حاکی از بارگذاری موفقیت آمیز نانو ذرات حاصله با ابعاد زیر ‮‭200‬ نانومتر بود ضمن اینصکه در طی مدت زمان مطالعه رهایش، حدود ‮‭50‬ درصد از عصاره ها به تدریج از نانو ذرات آزاد شدند. در گام بعدی خواص ضد میکروبی نانوامولسیونصهای تهیه شده در کنترل میکروارگانیسم های شاخص از جمله قارچ فیتوفترا در شرایط محیط کشت و همچنین شبیه سازی شده طبیعی بر روی خیارهای تلقیح شده مورد بررسی قرار گرفت. سپس غلظت های موثر نانوذرات درونصپوشانی شده به صورت پوشش های خوراکی بر روی خیارها بکار گرفته شد و شاخص های فیزیکوشیمیایی و میکروبی میوه ها در مدت ‮‭21‬ روز انبارمانی در دمای ‮‭9 -8‬ درجه سانتی گراد با رطوبت نسبی ‮‭90‬-%‮‭95‬ مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان دادند که پوشش های ساخته شده ماندگاری خیا را تا ‮‭21‬ روز افزایش دادند در حالی که خیارهای کنترل کمتر از ‮‭15‬ ماندگاری داشتند. این پوشش ها همچنین موجب بهبود کیفیت میکروبی و فیزیکوشیمیایی خیار شدند. خیارهای پوشش دار در مقایسه با خیارهای شاهد داری بافتی سفت تر بوده و رنگ سبز و بهتری داشتند همچنین در طی انبارمانی جمعیت میکروبی و فساد کمتری داشتند. با توجه به نتایج به دست آمده، اسانس روغنی دارچین و آویشن شیرازی بارگذاری شده در ذرات نانوکیتوزان به دلیل دارا بودن خواص ضد میکروبی و همچنین خواص فیزیکی و شیمیایی مناسب در حفظ کیفیت خیار پیشنهاد می شود. این پوششصها را می توان برای بسیاری از دیگر محصولات کشاورزی نیز بکار گرفت. کلمات کلیدی: پوشش خوراکی فعال ؛ خیار؛ نانوکیتوزان ؛ انبارمانی ؛ فیتوفترا؛ آویشن شیرازی ؛ دارچین ؛ ماندگاری