رضا طبائی عقدائی
محمد حسین لباسچی
اکبر نجفی آشتیانی
جواد محبی
زیبا جم زاد
حسن مداح عارفی
علی اشرف جعفری
اسلام پارسا عموقین
لیلا میرجانی
داوود شاه محمدی

مرزه ‭(Satureja spp.) ‬با تولید اسانس حاوی مواد موثره با ارزش از جایگاه ویژه ای در میان گیاهان دارویی برخوردار است. کشت و ارزیابی توده های مختلف مرزه از رویشگاه های طبیعی، گزینش ژنوتیپ های مطلوب به منظور افزایش کمی و کیفی عملکرد را امکان پذیر می نماید. از این رو، در این طرح ظرفیتهای موجود در گونه های مرزه از نظر صفات عمده نظیر میزان عملکرد و اسانس مورد ارز قرارگرفت. در این آزمایش تعداد 8 گونه و ‮‭29‬ اکسشن از مناطق مختلف کشور در ایستگاه تحقیقات مراتع همند آبسرد واقع در دماوند در یک طرح بلوک های کامل تصادفی در طی سال های ‮‭1389-92‬ مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از تفاوت معنی دار عملکرد و اجزای عملکرد بین گونه ها و اکسشن های مورد بررسی بود. میانگین وزن ماده خشک تک بوته، ارتفاع و قطر تاج پوشش ‭S. mutica ‬به ترتیب به ‮‭486‬ گرم ، ‮‭59‬ و ‮‭103‬ سانتی متر با تفاوت معنی دار با سایر گونه ها رسید. بین سال های آزمایش در تمامی صفات گونه های مورد بررسی تفاوت معنی داری وجود داشت. در سال دوم وزن خشک تک بوته گونه ها نسبت به سال اول افزایش داشت که نشاندهنده سازگاری و استقرار مناسب اغلب گونه ها بود. بازده اسانس در بسیاری از گونه ها به میزان 2 تا 3 % رسید و در برخی تا بیش از 4 درصد بود. ب گونه های مورد بررسی به جز گونه های مناطق گرمسیری مانند ‭S. khuzistanica ‬و ‭S. rechingeri ‬طی سال های آزمایش روند رشدی مناسبی داشتند.با توجه نتایج ، اغلب گونه های مورد بررسی همراه با اکسشن های برتر می توانند در برنامهکشت و تولید انبوه در منطقه دماوند و سایر مناطق مشابه با اقلیم نیمه استپی سرد، قرار گیرند. واژه های کلیدی: گیاهان دارویی، مرزه، اکسشن، وزن تک بوته، استقرار، دماوند