منصور اسفندیاری بیات
غلامرضا رهبر

برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی دشت درزوسایبان لار باعث افت شدید کمی و کیفی آن شده است. به منظور کاهش شدت افت آب زیرزمینی 5 سیستم پخش سیلاب به وسعت ‮‭1500‬ هکتار برای تغذیه مصنوعی آب زیرزمینی طی سالیان ‮‭1361‬ تا ‮‭1379‬ طراحی و احداث گردیده است. گرفتگی خلل و فرج خاک عرصه های پخش سیلاب در اثر نهشته شدن بار معلق در سیل بر روی خاک عرصه های پخش سیلاب یک مشکل مهم در طرح های فوق می باشد که منجر به کاهش و یا حتی توقف کارآیی سیستم های پخش سیلاب درتغذیه مصنوعی آب زیرزمینی می گردد. برای بررسی کارآیی سیستم پخش سیلاب کفتاری به وسعت ‮‭70‬ هکتار در تغذیه سفره آب زیر زمینی دشت، در این تحقیق از دو روش ذیل استفاده گردیده است.الف- پایش شدت جریان های ورودی و خروجی از سیستم پخش سیلاب کفتاری، ب- بررسی تغییرات سرعت نفوذ نهایی خاک در ‮‭41‬ ایستگاه واقع در عرصه های پخش سیلاب کفتاری قبل از پخش سیلاب و 4 سال بعد از کارکرد سیستمشدت جریان های ورودی و خروجی از سیستم پخش سیلاب کفتاری برای 9 واقعه سیل طی سال های ‮‭1380‬ تا ‮‭1382‬ با استفاده از فلوم های مستطیلی اندازه گیری گردید. حجم کل جریان ورودی و خروجی از سیستم برای 9 واقعه سیل به ترتیب ‮‭886167‬ و ‮‭145795‬ متر مکعب محاسبه گردید. بازده سیل گیری سیستم از‮‭75/7‬ تا ‮‭100‬ درصد در نوسان بود. متوسط بازده سیل گیری سیستم برای 9 واقعه سیل ‮‭83/5‬ درصد محاسبه گردید. نفوذپذیری تجمعی در ‮‭41‬ ایستگاه در عرصه های سیستم پخش سیلاب کفتاری در زمان احداث سیستم و 4 سال بعد از کارکرد سیستم توسط روش استوانه های مضاعف اندازه گیری شد. سرعت نفوذ نهایی با استفاده اطلاعات نفوذ تجمعی محاسبه گردید. سرعت نفوذ نهایی از ‮‭0/15‬ تا ‮‭0/026‬ سانتی متر در دقیقه قبل از پخش سیلاب وا ز ‮‭0/19‬ تا ‮‭0/022‬ سانتی متر در دقیقه 4 سال بعد از کارکرد سیستم تغییر نموده است. از آزمون مربع کای ‭(Chi square) ‬جهت تعیین اختلاف بین سرعت های نفوذ نهایی قبل از پخش سیلاب و4 سال بعد از کارکرد سیستم استفاده شد. نتایج آزمون نشان داد که اختلاف معنی دار بین سرعت های نفوذ نهایی تحت دو شرایط فوق وجود ندارد (‮‭0/999‬ ‭=p). ‬نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان دادکه سیستم پخش سیلاب کفتاری از یک کارآیی بالا در تغذیه مصنوعی سفره آب زیرزمینی دشت درزوسایبان برخوردار می باشد. واژه های کلیدی: کفتاری، پخش سیلاب، سرعت نفوذپذیری، کارآیی