حمیدرضا صادق نژاد
ابوالفضل فرجی
احمد شریفی
محمدحسین رزاقی

در یک مزرعه با بقایای گندم اثر چهار روش خاک ورزی شامل بی خاک ورزی با ردیف کار، بی خاک ورزی با خطی کار، خاک ورزی مرسوم با دیسک و کم خاک ورزی با خاک ورز مرکب بر سویای تابستانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفت. پارامترهای مطالعه شده شامل بازده مزرعه ای، ظرفیت مزرعه ای ماشین و شاخص فنی دقت کاشت، میانگین زمان جوانه زنی، سرعت سبز شدن و درصد سبز و شاخص های انرژی شامل نسبت انرژی، بهره وری انرژی، شدت انرژی و افزوده خالص انرژی اندازه گیری و در نهایت عملکرد و اجزای عملکرد محاسبه شدند. نتایج نشان داد که روش های بی خاک ورزی با ردیف کار های ‭Semeato ‬و ‮‭5100‬ ‭Tr ‬به ترتیب دارای ظرفیت مزرعه ای ‮‭0/86‬ و ‮‭0/71‬ و خطی کار ‮‭2500‬ ‭Shilan ‬برابر ‮‭0/76‬ هکتاربرساعت بودند. کم خاک ورزی با چیزل پکر، پراکندگی کمتر و یکنواختی توزیع افقی بهتری را برای استقرار بذرها روی ردیف داشت. روش کم خاک ورزی با چیزل پکر دارای بهترین میانگین درصد سبزشدن با 2/%‮‭46‬ بود اما ردیف کار بی خاک ورز، جوانه زنی را تسریع کرده و سرعت سبزشدن را به ‮‭1/24‬ بوته بر روز متر افزایش داده است. با این حال میانگین زمان سبز شدن در شرایط خاک ورزی مرسوم نسبت به روش های دیگر کمتر بود. تیمار خطی کار بی خاک ورز نسبت به سایر تیمارها بیشترین نسبت انرژی به مقدار ‮‭4/5‬ و همچنین به ازای هر مگاژول انرژی مصرفی، ‮‭0/19‬ کیلوگرم محصول را تولید و در ازای هر کیلوگرم سویا، ‮‭5/3‬ مگاژول یعنی کمترین انرژی را مصرف کرده است و مقدار افزوده خالص انرژی بیشتری را در مزرعه سبب گردید. خطی کار بی خاک ورز ‮‭2500‬ ‭Shilan ‬و ردیف کار بی خاک ورز ‭Semeato ‬به ترتیب با ‮‭3612‬ و ‮‭3617‬ کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد سویا را تولید کردند. با توجه به دقت کاشت و بهبود شاخص های انرژی، روش های کم خاک ورزی و بی خاک ورزی جایگزین مناسبی به جای روش مرسوم برای تولید سویا هستند. واژه های کلیدی: خاک ورزی حفاظتی، خاک ورزی مرسوم، سویا، شاخص های انرژی