جلیل ذریه زهرا
سهراب رضوانی گیل کلایی
مسعود حقیقی
محمدرضا مهرابی
شهرام عبدالملکی
بهروز بهرامیان
شهروز برادران نویری
میثم طاولی
حاجت صفی خانی
مهدی سلطانی
مصطفی شریف روحانی
امین الله تقوی
محمد پورکاظمی
مریم فلاحی کپورچالی
حسن صالحی
محمد قلی زاده
حسین عبدالحی

این طرح ملی بهمنظورحفظوبازسازیذخایرماهی آزاددریایخزر ‭(Salmo trutta caspius) ‬در سال ‮‭1388‬ در برنامه محیط زیست دریای خزر ‭(CEP) ‬به تصویب رسید و عملیات اجرایی خود را در محور های گوناگون آغاز نمود. بر اساس سند مصوب طرح ملی، در فصل صید با استقرار تیم جمع آوری ماهیان مولد و با همکاری پرسنل شیلات ، تعداد‮‭90- 110‬ ماهی مولد آزاد از ‮‭10-9‬ رودخانه مهم شمالی منتهی به دریای خزر در دو استان گیلان و مازندران صید و به محل نگهداری مولدین منتقل گردید. عملیات لقاح تخم و نگهداری (انکوباسیون)، پرورش لارو بچه ماهیان تا رسیدن به اندازه مناسب رهاسازی طبق اصول و روش های علمی (5 الی ‮‭15‬ گرم)، انجام و پس از علامت گذاری بچه ماهیان‭(Tagging) ‬، عملیات رها سازی آنها در مکان های مناسب در رودخانه های مهم منتهی به دریای خزر انجام شد. مطالعه وضعیت بهداشتی و بیماری های مولدین وحشی از ابتدای عملیات صید و انتقال آنها به محل نگهداری و تکثیرآنها، انکوباسیون تخم ها ، پرورش لارو و بچه ماهیان تا مرحله رهاسازی به دریا ، تکمیل و تجهیز مرکز به لوازم و تجهیزات مورد نیاز در راستای به روز نمودن سالن تکثیر و آزمایشگاه های مرکز در راستای سند مصوب و اهداف طرح بر اساس بودجه تخصیصی صورت گرفت. همچنین ظرفیت سازی، ایجاد فرهنگ مناسب و نهادینه کردن حفظ ذخایر و محافظت از ماهی آزاد در جوامع صیادی، برگزاری نشست ها و همایش های ترویجی، علمی و منطقه ای مورد نظر، انجام امور تبلیغاتی، ترویجی ، اطلاع رسانی و مستند سازی در راستای حفظ ذخایر و محافظت از ماهی آزاد از دیگر اقدامات اساسی در این طرح ملی بود.انجام مطالعات ژنتیکی در خصوص بررسی ژنتیک مولکولی جمعیت فرم های بهاره و پاییزه ماهی آزاد با استفاده از نشانگر های ریز ماهواره ‭(Microsatellitemarker)‬و ایجاد بانک زنده ماهی آزاد با علامت گذاری مولدین و استخراج ‭DNA ‬و نیز ایجاد بانک ژن و بانک اسپرم مولدین ماهی آزاد دریای خزر از دیگر فعالیت های مورد نظر مصوب در این طرح ملی بود که با تلاش و همت جهادی همکاران سخت کوش و پرتلاش با دستاوردهای خوبی نیز همراه بود. واژه های کلیدی: ایران، دریای خزر، ماهی آزاد،‭(Salmo trutta caspius) ‬، حفاظت و بازسازی ذخایر، برنامه محیط زیست دریای خزر ‭(CEP)