مسعود حقیقی
حسن صالحی
مراحم رحمتی
جلیل ذریه زهرا
عبدالمهدی ایران
سلطنت نجار لشگری
فرشاد رحمتی
محمد رحیم نژاد
مریم اسلامی
سمانه موسوی
الهه حاتمیان
حسن قربان ساسانی
فرهاد قنبری

بر اساس فهرست کتاب سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت ‭International Union for Conservation of Nature's Red Book List (IUCN)‬، ماهی آزاد دریای خزر ‭(Salmo trutta caspius) ‬از جمله ماهیان در معرض خطر انقراض است. در همین راستا، موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور با مشارکت سازمان منطقه ای برنامه محیط زیست دریای خزر ‭Caspian Environmental Program (CEP) ‬، پروژه ای تحت عنوان "حفظ و بازسازی ذخایر ماهی آزاد ‭Salmo trutta caspius ‬حوضه جنوبی دریای خزر" با هدف بهبود ذخایر این ماهی ارزشمند از طریق جدیدترین روش های علمی روز دنیا و با ایجاد بانک ژن و اسپرم به اجرا گذارده است. یکی از زیر پروژه ها تحت عنوان صبررسی تاثیر اطلاع رسانی پروژه برنامه محیط زیست دریای خزر‭Caspian Environmental Program (CEP) ‬در ارتقا سطح آگاهی، نگرش و عملکرد مردم و صیادان محلی نسبت به حفظ و بازسازی ذخایر ماهی آزاد دریای خزر ‭Salmo trutta caspius ‬بود. این مطالعه به صورت توصیفی- مقطعی ‭(cross-sectional) ‬با هدف تعیین میزان آگاهی، نگرش و عملکرد مردم و صیادان سواحل جنوبی دریای خزر نسبت به حفظ و بازسازی ذخایر ماهی آزاد دریای خزر از طریق توزیع پوستر و بروشور در دو استان گیلان و مازندران انجام شد. در مطالعه حاضر، ابتدا اطلاعات پایهص شامل معرفی ماهی آزاد، توصیف رودخانه چشمه کیله، روند ذخایر ماهی آزاد دریای خزر، عوامل تهدید کننده مهم و تاثیر گذار بر روند کاهش ذخایر ماهی آزاد دریای خزر، عوامل موثر بر حفظ و بازسازی ماهی مذکور، روش ها و راه حل های حفاظت از این ماهی و نیز اهمیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن از طریق تهیه بروشور و پوسترهای متعدد و توزیع آن ها در ادارات و سازمان های دولتی و غیر دولتی در شهرهای مختلف دو استان گیلان و مازندران همراه با نامه ای تحت عنوان اهمیت نصب این نشریات در مکان های مناسب و در معرض دید همگان، حداقل برای مدت 6 ماه نصب گردند. پس از گذشت چند ماه از توزیع بروشور و پوسترها در ادارات و سازمان های مختلف، افراد آن ادارات و سازمان ها از طریق توزیع پرسش نامه ساختار یافته مورد سنجش قرار گرفتند. این پرسش نامه از ‮‭45‬ سوال در 4 بخش شامل مشخصات فردی یا دموگرافیک (‮‭12‬ سوال)، آگاهی (‮‭25‬ سوال)، نگرش (‮‭12‬ سوال) و عملکرد (8 سوال) تشکیل شده بود. اطلاعات مورد نیاز از طریق تکمیل این پرسش نامه ها جمع آوری گردید. نتایج حاصل از این مطالعه در بخش دموگرافیک نشان داد که ‮‭75‬/%‮‭82‬ از شرکت کنندگان مرد، ‮‭55‬/%‮‭13‬ آنان زن و ‮‭69‬/%3 از شرکت کنندگان جنسیت خود را مشخص نکرده بودند. نتایج این مطالعه از جنبه تحصیلات نشان داد که ‮‭92‬/%‮‭73‬ افراد شرکت کننده دارای تحصیلات عالی (فوق دیپلم تا دکتری) و ‮‭61‬/%‮‭23‬ دارای تحصیلات ابتدایی تا دیپلم بودند. همچنین، این مطالعه نشان داد که بیشترین منبع کسب آگاهی افراد شرکت کننده (‮‭62‬/%‮‭62‬) از طریق پوستر و بروشورهای توزیع شده در ادارات و سازمان ها صورت گرفته است. در حالی که ‮‭37‬/%‮‭37‬ افراد از طریق سایر موارد شامل صدا و سیما، همایش ها، اشخاص و اینترنت آگاه شده بودند. نتایج این مطالعه در بخش آگاهی نشان داد که آگاهی ‮‭53‬/%‮‭20‬ از افراد شرکت کننده ضعیف، ‮‭18‬/%‮‭76‬ متوسط و ‮‭28‬/%3 خوب بود. همچنین نتایج این تحقیق در بخش نگرش نشان داد که ‮‭13‬/%5 از افراد شرکت کننده نگرش ضعیف، ‮‭17‬/%‮‭22‬ افراد نگرش متوسط و ‮‭69‬/%‮‭72‬ افراد دارای نگرش خوب بودند. نتایج تحقیق حاضر در بخش عملکرد نیز نشان داد که ‮‭83‬/%‮‭39‬ از افراد شرکت کننده دارای عملکرد ضعیف، ‮‭66‬/%‮‭48‬ عملکرد متوسط و ‮‭49‬/%‮‭11‬ دارای عملکرد خوب بودند. همچنین در مقایسه میزان آگاهی، نگرش و عملکرد افراد شرکت کننده در دو استان گیلان و مازندران نشان داد که میانگین درصد آگاهی به ترتیب ‮‭68‬/%‮‭57‬ و ‮‭64‬/%،‮‭56‬ میانگین درصد نگرش به ترتیب ‮‭64‬/%‮‭77‬ و ‮‭16‬/%،‮‭77‬ و میانگین عملکرد به ترتیب ‮‭40‬/%‮‭47‬ و ‮‭16‬/%‮‭49‬ بودند که از نظر آماری اختلاف معنی داری بین آگاهی، نگرش و عملکرد افراد شرکت کننده در دو استان گیلان و مازندران وجود نداشت (‮‭05.0‬‭