علی سعید
یداله فرایدی
همایون کانونی
حسین صباغ پور
محسن مهدیه
امین رستمی

بمنظور دسترسی و یافتن ارقام متحمل به سرما، پر محصول و سازگار در شرایط آب و هوایی مناطق سردسیر کشور این پروژه با استفاده ‮‭23‬ لاین انتخابی از آزمایشات ‭A-Test ‬و B1‭&B‬2‭-Test ‬سال زراعی ‮‭89-90‬ و دو رقم شاهد (یک شاهد محلی صرفا برای هر منطقه) در قالب طرح بلوکهای کا مل تصادفی در دو آزمایش باچهار تکرار و در 4 منطقه سردسیر کشور (آذر بایجان شرقی ، آذر بایجان غربی، کردستان و همدان) در سه سال به اجرا در آمد. در آزمایش سازگاری1 از نظر عملکرد دانه در مجموع محیط ها (ایستگاه ها در سه سال) 5 لاین ،6 ،9 ،‮‭1 2‬ و ‮‭10‬ به ترتیب با 3/،‮‭8 886‬/،‮‭9 859‬/،‮‭846/6 856‬ و ‮‭822/4‬ کیلو گرم در هکتار نسبت به پر محصول ترین شاهد (رقم قزوین) و رقم جم به ترتیب با ‮‭817/0‬ و ‮‭789/4‬ کیلوگرم در هکتار برتری داشتند. در آزمایش سازگاری2 نیز در مجموع محیط ها (ایستگاه ها در سه سال) 6 لاین ،1 ،6 ،9 ،‮‭2 3‬ و 5 به ترتیب با 7/،‮‭3 869‬/،‮‭7 843‬/،‮‭5 821‬/،‮‭793/9 813‬ و ‮‭776/5‬ کیلو گرم در هکتار نسبت به پر محصول ترین شاهد (رقم قزوین) و رقم جم به ترتیب با ‮‭764/9‬ و ‮‭763/0‬ کیلوگرم در هکتار برتری داشتند. تجزیه پایداری بر اساس داده های سه سال و با استفاده از چندین پارامتر پایداری (دامنه تغییرات، واریانس محیطی، ‭CV. ‬و ‭MS ‬درون مکانی، شیب خط، انحراف از رگرسیون و ابرهارت و راسل) برای لاین های دارای عملکرد و خصوصیات زراعی برتر در آزمایشات بعمل آمد. براساس نتایج کلی پارامتر های پایداری سه لاین ،‮‭8 3‬ و‮‭10‬ ‭(Flip ‬‮‭131-98‬‭C*Flip ‬‮‭47-99‬C، ‭Flip‬‮‭220-97‬‭C*Flip‬‮‭178-98‬C، ‭(Flip ‬‮‭81-97‬‭C*Flip ‬‮‭25-97‬‭C)*ICCV‬2) از آزمایش سازگاری 1 و سه لاین ،‮‭3 1‬ و9 ‭((ILC‬‮‭4291‬‭* Flip‬‮‭129-98‬‭C)*S ‬‮‭98008‬، ‭Flip‬‮‭138-98‬‭C*SEL‬‮‭99‬‭TH‬‮‭15039‬، ‭Flip ‬‮‭130-98‬‭C*Flip ‬‮‭23-97‬‭C) ‬از آزمایش سازگاری 2 به عنوان لاین های امید بخش و پایدار انتخاب گردیدند. واژه های کلیدی: کشت پاییزه ، خصوصیات زراعی، نخود ‭(Cicer arietinum L.)