محمد شاهوردی
محمد زمانیان
شهناز سلیمان‌پور
محمد فطرس
محمود نصرالهی
احمد پیرهادی
محمد دالوند

به منظور بررسی و ارزیابی عملکرد نهایی علوفه لاین های امید بخش انتخابی از طرح های مقدماتی ونیمه نهایی از توده های بومی شبدر ایرانی آزمایشی در بروجرد ، کرج و کرمانشاه در طی سالهای ‮‭1389-90‬ در قالب یک طرح بلوک کامل تصادفی با ‮‭15‬ لاین در چهار تکرار اجرا شد. ارزیابی ها در طول آزمایش شامل عملکردعلوفه تر، عملکردعلوفه خشک، ارتفاع بوته ، نسبت برگ به ساقه، سرعت رشد مجدد ودرصد پروتیین خام بودند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس ساده مناطق نشان داد که تفاوت معنی داری در سطح اطمینان %1 بین عملکرد خشک تیمارها ونسبت برگ به ساقه در کل مناطق و سالها مشاهده شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب نشان داد که تفاوت معنی داری در سطح احتمال %1 بین مناطق، لاین ها، سال*منطقه، سال *لاین و منطقه*لاین وجود دارد.نتایج مقایسه میانگین جداگانه عملکرد علوفه خشک لاین ها در مناطق نشان داد که در کرج لاین های شماره ،‮‭13‬ ،‮‭2 4‬ و 3 به ترتیب با عملکردهای ‮‭18/11‬؛ ‮‭17/27‬؛ ‮‭16/47‬و ‮‭15/17‬تن در هکتار، در بروجرد لاین های شماره ،‮‭6 7‬ و ‮‭10‬ با عملکرد ‮‭24‬/،‮‭13/1 14‬ و ‮‭13/38‬ تن در هکتار و در کرمانشاه لاین های شماره ،‮‭13 6‬ و 4 با عملکرد ‮‭93‬/،‮‭8/29 8‬ و ‮‭8/02‬ تن در هکتار بالاترین بودند. در مقایسه میانگین عملکرد لاین ها در سه منطقه لاین های شماره ،4 ،6 ،‮‭7 2‬ و ‮‭13‬ به ترتیب با عملکرد ‮‭63‬/،‮‭41 12‬/،‮‭06 12‬/،‮‭12/05 12‬ و ‮‭11/98‬ تن در هکتار بالاترین و لاینهای‮‭15‬( شاهد توده محلی) ، 8 ، 9و ‮‭14‬ به ترتیب با عملکرد ‮‭03‬/،‮‭62 10‬/،‮‭10/66 10‬ و ‮‭10/95‬ کمترین عملکرد را نشان دادند. از نظر عملکرد علوفه خشک همه لاین ها از توده محلی برتر بودند. لاین های برتر‮‭17/92‬ درصد و میانگین کل لاین ها ‮‭13/97‬ درصد نسبت به شاهد برتر بودند. نتایج حاصل ازتجزیه پایداری عملکرد علوفه خشک به روش برآورد شیب خط رگرسیون و انحراف از خط رگرسیون (روش ابرهارت وراسل) نشان داد چون همه لاین ها دارای انحراف از خط رگرسیون پایینی دارند می توان گفت که پایداری عملکرد همه این لاین ها در حد قابل قبولی است. با توجه به پایین بودن انحراف از خط رگرسیون، بالاترین ضریب تبیین و عملکرد علوفه خشک (‮‭12/63‬تن در هکتار) در بین لاین ها شماره 4 و بعد از آن شماره2با عملکرد(‮‭12/06‬تن در هکتار) به عنوان لاین برتروپایدارتر معرفی می گرندد. کلمات کلیدی: شبدر ایرانی ، لاین ، عملکرد علوفه و سازگاری.