محسن کلاگری
علیرضا مدیررحمتی
شهرام بانج شفیعی
پروین صالحی شانجانی
رفعت اله قاسمی
فرهاد اسدی
فرحزا کاظمی

درختان صنوبر کبوده و پده از گونه های بومی کشور ایران به شمار می آیند. صنوبر کبوده به لحاظ سازگاری و تولید چوب و فرم کیفی تنه وگونه صنوبر پده نیز به دلیل مقاومت به شرایط اقلیمی گرم و خشک و شوری خاک از پتانسیل های بسیاری جهت زراعت چوب برخوردارند. در برنامه های دورگ گیری بین گونه ها، انتقال صفت شوری و مقاومت به تنش شوری از پده و انتقال صفت فرم کیفی تنه و رشد زیاد وعملکرد تولید از صنوبر کبوده از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. هدف از این تحقیق ارزیابی میزان مقاومت به تنش شوری و رشد چهار کلن صنوبر ‭(Populus alba ‬‮‭58‬.،‮‭57‬ ‭Populus alba ‬‮‭44‬.،9 ‭Populus euphratica ‬و هیبرید ‮‭44/9‬ ‭P. euphratica x P. alba) ‬درعرصه های شور ایستگاه بیابان گرمسار، ایستگاه رودشت اصفهان وایستگاه غیر شور البرز کرج بوده است. کلن های صنوبر در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار کاشته شدند. ویژگیهای رویشی نهالها شامل قطر در ارتفاع ‮‭30‬ سانتیمتری بالای زمین، ارتفاع، سطح برگ، ضخامت برگ، سطح ویژه برگ و درصد ماده خشک برگ اندازه گیری گردید. همچنین ویژگیهای فیزیولوژیک برگ شامل پرولین، قند، کلروفیل، کاروتنویید، پرولین، فعالیت پراکسیداز و مقدار آب نسبی ‭(RWC) ‬بر اساس روشهای استاندارد اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس ویژگیهای رویشی در ایستگاههای مورد بررسی نشان داد که کلن های صنوبر به لحاظ صفات درصد زنده مانی، قطر، ارتفاع، سطح برگ، سطح ویژه برگ و ماده خشک برگ تفاوت معنی داری داشته اند. بیشترین درصد زنده مانی، قطر و ارتفاع در ایستگاه های شور اصفهان و گرمسار مربوط به دو کلن هیبرید و پده بود. کمترین مقدار سطح برگ مربوط به کلن های کبوده در ایستگاه های شور بود. نتایج تجزیه واریانس ویژگیهای فیزیولوژیک برگ در ایستگاههای مورد بررسی نشان داد که کلن های صنوبر به لحاظ مقدار کلروفیل و کاروتنویید تفاوت معنی داری را در ایستگاههای گرمسار و کرج داشتند. مقدار پرولین، قند و آب نسبی در کلن های پده و هیبرید در ایستگاه های شور بیشتر از کلن های کبوده بود. بیشترین فعالیت آنزیم پراکسیداز مربوط به دو کلن کبوده در ایستگاه های شور گرمسار و اصفهان بود که حاکی از حساسیت این دو کلن به تنش شوری است. در نهایت بر خلاف کلن های کبوده، کلن های پده و هیبرید تحمل بالایی نسبت به تنش شوری داشته و میتوانند در عرصه خاک شور رشد مناسبی داشته باشند. کلمات کلیدی: صنوبر، پده، کبوده، هیبرید، تنش شوری، ویژگیهای رویشی، ویژگیهای فیزیولوژیک