کامبیز بازرگان
مهناز فیض الله زاده اردبیلی
نرگس معبودی
لیلا اسماعیل زاده
علیرضا جعفرنژاد

وجود آلودگی عناصر سنگین یکی از مشکلات مبتلا به خاکهای کشاورزی است که با رشد صنعتی شدن و تغییر رویه زندگی احتمال بروز آن افزایش یافته است. همچنین بروز جنگها و استفاده از مواد و سلاح های مختلف که در جنگها مرسوم گردیده است موجب آلودگی منابع خاک و آب به عناصر سنگین و ورود این عناصر به چرخه حیات گردیده است. در واقع شاید مهمترین بخش عناصر سنگین در خاک سهمی از این عناصر است که توسط گیاهان قابل جذب باشد. به منظور ارزیابی وضعیت قابلیت استفاده عناصر سنگین در اراضی کشاورزی تاکنون روشهای مختلفی ارایه و بعضا مورد استفاده قرار گرفته اند. این تحقیق با هدف ارزیابی روشهای مختلف اندازه گیری مقادیر قابل جذب عناصر سنگین کادمیم، سرب، مس و نیکل در خاکهای آلوده به این عناصر در استان خوزستان طراحی و درچارچوب آزمایشهای آزمایشگاهی و گلخانه ای بر روی گیاه گندم به انجام رسید. نتایج نشان داد که از میان سه عصاره گیر بررسی شده ‭DTPA pH ‬‮‭3.7‬، ‮‭6.8‬ ‭pH EDTA‬و ‮‭65.4‬ ‭pH EDTA‬، عصاره گیر ‮‭3.7‬ ‭DTPA pH ‬بطور نسبی شاخص قابل قبولی برای پیش بینی وضعیت قابلیت استفاده عناصر مس، کادمیم و سرب در گندم ارایه می نماید. اما برای پیش بینی وضعیت نیکل قابل استفاده گیاه در خاک هیچکدام از این سه عصاره گیر نتوانست شاخص قابل قبولی ارایه نماید. لذا در این رابطه برسیهای بیشتری لازم است. اگرچه نمونه های خاک از مناطقی از استان خوزستان که پیش از این در گزارشات محققین به عنوان مناطق با ریسک بالای آلودگی معرفی شده بودند، برداشت شده بودند اما نتایج این آزمایش وجود شرایط حاد آلودگی در گیاهان برداشت شده از گلدانها را نشان نداد بنابراین در این زمینه نیز انجام بررسیهای بیشتر ضروری است. واژه های کلیدی: کادمیم- سرب- مس- نیکل- قابل استفاده- گندم