مسعود لطیفیان
مرتضی امیدبخش
محمد حمید
حسین سعیدی
بهرام بساک
مهشید زارع

کرم میوه خوار خرما با نام علمی ‭Batrachedra amydraula ‬از مهم ترین آفات میوه خرما میباشد. هدف از انجام این پژوهش ایجاد سیستم تصمیم گیری در مدیریت آفت با استفاده از مدل های آب و هوایی و ژیواستاتیستیکی برای پیش آگاهی و ردیابی کرم میوه خوار خرما در استان خوزستان بود. داده های شبکه مراقبت استان خوزستان در طی سال های ‮‭1387‬ تا سال ‮‭1391‬ به مدت 5 سال در منطقه خوزستان در شهرستان های آبادان، خرمشهر، شادگان، اهواز، ماهشهر و بهبهان مورد استفاده قرار گرفت. جهت برآورد خسارت عوامل مورد بررسی در این پژوهش درصد آسیب کرم میوه خوار از هر روستا یک نخلستان به صورت تصادفی انتخاب و در طول فصل نمونهبرداری از آن انجام گردید. نتایج نشان داد که خسارت این آفت در هر سال از حدود فروردین ماه آغاز گشته و به تدریج با گرم شدن هوا بر شدت آن افزوده میگردد. مدل رگرسیون برازش شده برای پیش آگاهی در کلیه مناطق در سطح 1 و 5 درصد معنی دار بود. واریوگرافی پراکنش کرم میوه خوار خرما در مناطق مورد مطالعه بر اساس مدل های کروی، نمایی، خطی، خطی تا نقطه سیل و گوسی برازش گردید. میزان اثر قطعه در این مدل به ترتیب در مناطق آبادان و خرمشهر، شادگان، ماهشهر، اهواز و بهبهان معادل ‮‭16‬/،‮‭01 11‬/،‮‭89 3‬/،‮‭0/29 3‬ و ‮‭2/3‬ بوده که نشان دهنده کم بودن خطای برآورد شدت آسیب آفت در فواصل کمتر از فاصله نمونهبرداری بود. دامنه واریوگرام نیز به ترتیب معادل 7/،‮‭2 12‬/،‮‭1 3‬/،‮‭1/41 6‬ و ‮‭5/04‬ کیلومتر است که در فواصل بیشتر از این حد کم ترین همبستگی بین داده باقی میماند. آستانه مدل به ترتیب معادل ‮‭16‬/،‮‭18 0‬/،‮‭09 0‬/،‮‭0/25 0‬ و ‮‭0/28‬ میباشد که نشان دهنده نسبتی از ناحیه مورد مطالعه میباشد که با خطای معادل نوگت یا کمتر از آن جمعیت کرم میوه خوار خرما درآن قابلیت ردیابی دارد. نتایج این پژوهش در واقع گام های اساسی در ایجاد سیستم تصمیم گیری در شبکه مراقبت نخیلات و مدیریت بحران بوده است. کلمات کلیدی: خرما، کرم میوه خوار، پیش آگاهی، ردیابی