محمد حسین لباسچی
ابراهیم شریفی عاشورآبادی
مهرنوش اسکندری
گریوانی

به منظور بررسی سازگاری و عملکرد برخی گونه های بومی و خارجی گیاه دارویی آویشن ( جنس ‭Thymus ) ‬در دیمزارهای مختلف کشور (خراسان شمالی) آزمایش های جداگانه ای در سال های ‮‭1386-90‬ در شرایط آزمایشگاهی و زراعت دیم استان ( ایستگاه سی ساب بجنورد) اجرا گردید. این آزمایش در قالب طرح کرتهای خرد شده با 3 گونه آویشن به عنوان عامل اصلی و تیمارهای تراکم معادل ،‮‭6 8‬ و 4 بوته در مترمربع بعنوان عامل فرعی به اجرا درآمد. بمنظور بررسی مقاومت سه گونه آویشن به تنش شوری آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه اجرا شد. بررسی مقاومت به شوری گونه های آویشن نشان داد افزایش شوری از یک حد مشخص (‮‭20‬ میلی مولار) باعث کاهش خصوصیات کمی گیاه آویشن از جمله جوانه زنی، طول گیاه چه، وزن تر و خشک آن گردید. در آزمایش مزرعه ای در بین تیمارهای مربوط به گونه در سال اول بیشترین تولید ماده خشک از اندامهای هوایی گونه ‮‭55/461‬‭) Th. vulgaris ‬کیلوگرم در هکتار) و در سال دوم از ‮‭16/302‬‭) Th. transcaspicus ‬کیلوگرم در هکتار) حاصل شد. این روند در تیمار مربوط فواصل ردیف نیز با تولید ‮‭326/46‬ (سال اول) و ‮‭327/62‬ کیلوگرم در هکتار (سال دوم) تکرارشد. اثر متقابل گونه در تراکم نشان داد، در سال اول گونه آویشن ‭Th. vulgaris ‬در تراکم 4 بوته در مترمربع بیشترین تولید (‮‭608/74‬کیلوگرم در هکتار) و در سال دوم گونه آویشن ‭Th. transcaspicus ‬در همین تراکم بیشترین تولید را (‮‭327/62‬ کیلوگرم در هکتار) را داشت. بطورکلی در سال دوم میزان عملکردماده خشک کمتر ولی درصد و عملکرد اسانس نسبت به سال اول بیشتر گردید. در هر سه گونه آویشن بیشترین عملکرد اسانس آویشن در تراکم 4 بوته در متر مربع حاصل شد و از بین سه گونه مورد بررسی ‭Th. transcaspicus ‬بیشترین عملکرد اسانس(‮‭8/17‬ کیلوگرم در هکتار) را داشت. لغات کلیدی: گیاه دارویی، آویشن، سازگاری، شوری، اسانس، ماده خشک، خراسان شمالی