محمد حسن عصاره
آناهیتا شریعت
اکبر نجفی آشتیانی
حسین مجد طاهری

به منظور بررسی اثرات دگرآسیبی اکالیپتوس‭(Eucalyptus camaldulensis) ‬بر ظهور و رشد گیاهچه های ذرت، گندم، جو، پنیرک، چاودار کوهی و فستوکا، دو آزمایش در شرایط آزمایشگاهی و گلخانه ای در قالب طرح کاملا تصادفی در موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور اجرا شد. هدف از مرحله آزمایشگاهی اثر عصاره الکلی برگ های اکالیپتوس بر صفاتی چون درصد، سرعت و شاخص جوانه زنی، شاخص بنیه بذر، طول ریشه چه و ساقه چه، وزن تر و خشک ریشه چه و ساقه چه، میزان پرولین و قندهای محلول ریشه چه و ساقه چه ذرت، گندم و جو بود که با پنج تکرار در شش سطح ،‮‭5 0‬/،1 ،3 ،‮‭9 6‬ و ‮‭18‬ گرم در لیتر در اتاقک رشد آزمایشگاه انجام شد. هدف از مرحله گلخانه ای اثر تیمارهای مختلف برگ و ریشه اکالیپتوس بر صفاتی چون درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، شاخص جوانه زنی، طول گیاهچه، وزن تر و خشک گیاهچه، سطح برگ، سطح ویژه برگی، تعداد و اندازه روزنه در سطح زبرین و زیرین برگ، میزان پرولین، میزان قندهای محلول و تغییرات کمی و کیفی آنزیم پراکسیداز ذرت، گندم و جو بود که با سه تکرار و تیمارهای شاهد، عصاره اتانولی برگ اکالیپتوس در سه سطح (،‮‭6 3‬ و ‮‭12‬ گرم در لیتر)، عصاره آبی برگ اکالیپتوس در سه سطح (5 ، ‮‭10‬ و ‮‭20‬ درصد)، برگ های تر اکالیپتوس در سه سطح (،‮‭10 5‬ و ‮‭15‬ گرم)، برگ های خشک آسیاب شده در سه سطح (،‮‭10 5‬ و ‮‭15‬ گرم) و گلدان های دارای نهال های یکساله اکالیپتوس اجرا گردید. نتایج آزمایشگاهی نشان داد که عصاره الکلی برگ های اکالیپتوس بر کلیه صفات تفاوت معنی داری را در هرشش گیاه داشت و با افزایش غلظت عصاره، درصد جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه و وزن تر و خشک به صورت معنی داری کاهش و میزان پرولین و قندهای محلول افزایش یافت. در مورد فستوکا و پنیرک با بکار بردن عصاره های آبی و الکلی اکالیپتوس در شرایط گلدانی هیچ جوانه زنی مشاهده نشد و رشد این دو گونه کاملا مهار گردید. مقایسه اثر تیمارهای مختلف در آزمایش گلخانه ای نشان داد که نهال های یکساله اکالیپتوس به دلیل ترشحات ریشه ای بیشترین اثر معنی دار را در کاهش جوانه زنی داشتند. با افزایش غلظت عصاره الکلی و آبی، این شاخص ها کاهش یافت، در صورتیکه در تیمارهای برگ تر و برگ خشک پودر شده، افزایش رشد و سرعت جوانه زنی مشاهده شد. میزان پرولین و قند محلول در تیمار ریشه ای و عصاره الکلی و آبی افزایش پیدا کرد. میزان فعالیت آنزیم پراکسیداز نیز در تیمار ریشه ای به شدت افزایش پیدا کرد، به طوریکه در این تیمار الگوی ایزوآنزیمی در گندم و جو متفاوت از تیمار شاهد بود. میزان فعالیت آنزیم در تیمار عصاره الکلی و آبی برگ های اکالیپتوس افزایش پیدا کرد، اما باند ایزوآنزیمی جدیدی مشاهده نگردید و در تیمار برگ تر و خشک اکالیپتوس، کمتر تحت تاثیر قرار گرفتند. کلمات کلیدی: اکالیپتوس، پراکسیداز، پرولین، قندهای محلول، دگرآسیبی و گیاهچه