محمدرضا باقری
محمدرضا شهسواری
علی اکبر کیهانیان
محمود جابری
محمود محمدی
محمدعلی سلیمانی

مگس گلرنگ مهمترین آفت گلرنگ و یک عامل محدود کننده برای کشت آن است. با توجه به کم توقع بودن گلرنگ و استقبال کشاورزان در سال های اخیر کشت آن در اصفهان توسعه فراوانی یافته است. بطوریکه در منطقه شرق اصفهان از اسفند ماه تا پایان تیر ماه بطور متوالی کشت می شود و برداشت آن نیز تا آبان ماه ادامه می یابد. فاصله کوتاه بین برداشت و کاشت مجدد گلرنگ در منطقه باعث شده است مگس گلرنگ برای یافتن میزبان دچار مشکل نباشد. مجموع شرایط مذکور سبب شده است خسارت آفت در بعضی سال ها قابل توجه باشد. برای یافتن مناسب ترین تاریخ کشت برای ارقام رایج گلرنگ در منطقه اصفهان که دارای کمترین خسارت و بالاترین عملکرد باشد طی سالصهای ‮‭2007‬ تا ‮‭2009‬ این آزمایش اجرا گردید. به این منظور 3 رقم گلرنگ اراک، صفه و گلدشت در هشت تاریخ کاشت در قالب یک طرح اسپلیت اسپلیت پلات با 3 تکرار کاشته شد که سمپاشی فاکتور اصلی، تاریخ کاشت فاکتور فرعی و رقم فاکتور فرعی فرعی بود. فاکتورهای مورد بررسی میزان آلودگی، درصد دانه های خسارت دیده، درصد روغن و عملکرد بود. یکی از کرتهای اصلی سه بار با سم کلرپیریفوس سمپاشی شد و کرت دیگر فقط آبپاشی شد. بر اساس نتایج بدست آمده از اجرای آزمایش تاریخهای کاشت مورد بررسی از نظر سه فاکتور " تعداد قوزههای آلوده در ‮‭50‬ قوزه تصادفی" ، "تعداد دانههای خسارت دیده در ‮‭1000‬ دانه گلرنگ" و " تعداد لاروهای موجود در هر قوزه" با یکدیگر در سطح یک درصد و از نظر عملکرد و درصد روغن در سطح 5 درصد تفاوت معنیدار داشتند . تاریخ کاشتهای هشتم، ششم و هفتم بیشترین تعداد قوزههای آلوده در ‮‭50‬ قوزه تصادفی و تاریخ کاشت هشتم بیشترین تعداد لارو و بیشترین دانه خسارت دیده در ‮‭1000‬ دانه تصادفی وکمترین عملکرد و کمترین درصد روغن را دارا بود. تاریخ کاشتهای اول تا سوم دارای کمترین " قوزههای آلوده در ‮‭50‬ قوزه تصادفی" ، " دانههای خسارت دیده در ‮‭1000‬ دانه گلرنگ" و " لارو موجود در هر قوزه" و بیشترین عملکرد و درصد روغن بودند. ارقام مورد بررسی نیز از نظر سه فاکتور مورد بررسی با یکدیگر در سطح یک درصد تفاوت معنیدار داشتند. رقم اراک در هر سه مورد کمترین آلودگی و خسارت و همراه با رقم صفه بیشترین عملکرد و درصد روغن را دارا بودند. در مجموع بطور میانگین در تمام تاریخ کاشتها، در تمام ارقام و در تمام سالهای مورد بررسی در هر قوزه ‮‭2/38‬ لارو وجود داشته‮‭24‬، درصد قوزهها آلوده بودند و در هر ‮‭1000‬ دانه گلرنگ ‮‭60‬ دانه خسارت دیده بودند. با توجه به نتایج حاصل از اجرای طرح می-توان پیشنهاد نمود که در مناطق آلوده به مگس گلرنگ از ارقام اراک و صفه در کشت بهاره (تاریخ کاشتهای ‮‭15‬ اسفند تا ‮‭15‬ فروردین) استفاده نمود. کلمات کلیدی: گلرنگ، مگس گلرنگ، ‭Acanthiophilus helianthi Rossi‬، تاریخ کاشت، رقم، اصفهان