داود نیک کامی
عبدالمحمد غفوری
محمدحسین مهدیان
رضا بیات
هادی چم حیدر
عزیز ارشم

در چند دهه گذشته خاک به عنوان یکی از با ارزش ترین منابع طبیعی، در اثر سو مدیریت اراضی و عوامل طبیعی دستخوش فرسایش شده و مشکلات عدیده ای را به همراه داشته است. اگرچه متوقف کردن کامل فرسایش خاک تا حد شرایط طبیعی امکان پذیر نیست ولی مهار آن درحوزه های آبخیز و در قالب طرح های مدیریت جامع منابع آب و خاک یک نیاز مبرم است. خصوصا اینکه متاسفانه اجرای طرح های آمایش سرزمین در کشور هنوز میسر نشده و با چالش های بزرگی روبرو می باشد. کاهش اثرات محیطی و اقتصادی ناشی از سو مدیریت در استفاده از اراضی نیاز به تدابیری در سطح حوزه های آبخیز دارد. هدف اصلی در انجام این پژوهش، تعیین سطح بهینه کاربری اراضی به منظور کاهش میزان فرسایش و ارتقا درآمد ساکنین حوزه آبخیز ابوالعباس واقع در شمال شرق استان خوزستان می باشد. به این منظور مدل برنامه ریزی خطی چند هدفی برای سه گزینه مختلف وضعیت کنونی کاربری ها و بدون اعمال مدیریت اراضی، وضعیت کنونی کاربری ها و اعمال مدیریت اراضی و وضعیت استاندارد کاربری ها مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که سطح کاربری های فعلی جهت کاهش میزان فرسایش و افزایش درآمد ساکنین حوزه مناسب نبوده و در شرایط بهینه باید تغییر نماید. در شرایط بهینه سطح اراضی جنگلی از ‮‭12969/74‬ هکتار به ‮‭13209/39‬ هکتار، سطح اراضی باغی از ‮‭689/84‬ هکتار به ‮‭1556/45‬ هکتار، سطح اراضی مرتعی بدون تغییر، سطح اراضی کشت آبی از ‮‭1454/12‬ هکتار به ‮‭472/64‬ هکتار و سطح اراضی کشت دیم نیز از ‮‭397/88‬ هکتار به ‮‭273/10‬ هکتار تغییر می یابد. علاوه بر این، نتایج نشان داد که در صورت بهینه سازی کاربری اراضی در شرایط فعلی و بدون اعمال مدیریت اراضی، میزان فرسایش و درآمد خالص کل حوزه به ترتیب ‮‭3/2‬ درصد کاهش و ‮‭29/7‬ درصد افزایش، در صورت اعمال مدیریت اراضی در داخل سطوح فعلی کاربری ها، به ترتیب ‮‭35/3‬ درصد کاهش و ‮‭37/2‬ درصد افزایش و در شرایط استاندارد کاربری ها، به ترتیب ‮‭47/2‬ درصد کاهش و ‮‭41/8‬ درصد افزایش می یابد. نتایج به دست آمده از تحلیل حساسیت نیز نشان داد که تغییر در سطح اراضی جنگلی و باغی، بیشترین تاثیر را در افزایش درآمد خالص و کاهش فرسایش خاک حوزه آبخیز ابوالعباس دارد.