بابک درویشی
آیدین حمیدی
داوود علیپور
محمد علیرمایی

در حال حاضر بیش از ‮‭15‬ شرکت خصوصی در کشور در زمینه تولید تجاری ریزغده (مینی تیوبر) سیب زمینی فعال هستند، که همگی آنها برای تولید ریزغده سیب زمینی گیاهچه های کشت بافتی را به بستر خاک یا پیت ماس در گلخانه منتقل می کنند. با توجه به معایب بسیار زیادی که این دو بستر دارند از جمله ضریب تکثیر پایین، عدم امکان مدیریت تغذیه ای سیستم، امکان آلودگی به پاتوژنهای قارچی و باکتریایی و... ، به سفارش شرکت توسعه تجارت ساوین این پروژه با هدف بررسی امکان طراحی و اجرای یک سیستم هیدروپونیک در زمینه تولید ریزغده سیب زمینی اجرا شد. بستر مورد استفاده در این سیستم کاملا بومی داخل، ارزان و قابل دسترس بوده و امکان مدیریت تغذیه ای در آن وجود داشت. به منظور بررسی کارایی این سیستم با سیستم جاری شرکت که در آن از پیت ماس به عنوان بستر استفاده می شد، این پژوهش به صورت آزمایش فاکتوریل بر طرح پایه بلوک کامل تصادفی با 4 تکرار در گلخانه شرکت توسعه تجارت ساوین بهار اجرا شد که در آن دو فاکتور رقم (با دو سطح: 1. آگریا 2. سانته) و نوع روش کاشت (با دو سطح 1. پیت ماس+پرلیت 2. هیدروپونیک: ماسه+ پرلیت) مورد مطالعه قرار گرفتند. در مرحله غده زایی وزن خشک اندام هوایی و سطح برگ بوته در تیمارهای مختلف اندازه گیری شد. در انتهای دوره رشدی نیز صفات تعداد غده در هر بوته، تعداد غده در سایز بذری، وزن تر غده در هر بوته، وزن خشک غده در هر بوته، تعداد غده در متر مربع، تعداد غده در سایز بذری در متر مربع، وزن تر غده در متر مربع، وزن خشک غده در متر مربع اندازه گیری شد. در نهایت روش جدید ضمن کاهش چشمگیر هزینه های تولید توانست ضریب تکثیر رقم سانته را تا ‮‭104‬ درصد و ضریب تکثیر رقم آگریا را تا ‮‭34‬ درصد افزایش دهد، به طوری که رقم سانته در هر واحد آزمایشی از سیستم هیدروپونیک دارای ‮‭879‬ غده بوده که به طور معنی داری بالاتر از ضریب تکثیر این رقم در بستر پیت ماس (‮‭431‬ ریزغده در هر واحد آزمایشی) بود، به بیان دیگر استفاده از این روش توانسته است ضریب تکثیر در واحد سطح در رقم سانته را بیش از ‮‭100‬ درصد افزایش دهد. در مورد رقم آگریا که از جمله ارقام با ضریب تکثیر پایین است، در سیستم هیدروپونیک تعداد ریز غده تولیدی در واحد آزمایشی ‮‭543‬ عدد بوده است که نسبت به بستر پیت ماس با تعداد ریز غده تولیدی ‮‭410‬ عدد به میزان ‮‭33‬ درصد افزایش عملکرد داشته است. واژه های کلیدی: مینی تیوبر سیب زمینی، هیدروپونیک، ضریب تکثیر