محمدمهدی طهرانی
محمد لطف الهی
علی اصغر شهابی
فرهاد مشیری
محمد نبی غیبی
پیمان کشاورز
علی چراتی
محمد پسندیده
محمدرضا مهرور
عزیز مجیدی
حسن حقیقت نیا
لیلا اسماعیل زاده
سودابه دیوان بیگی
جلال قادری
احمد بای بوردی
غلامرضا معافپوریان
محمودرضا رمضانپور
هادی کشاورز
مسلمان شیرازی
زهرا خوگر
مجید فروهر
محمد پاسبان
جهان بخش میرزاوند
سعید رضائیان

گندم از جمله تولیدات زراعی استراتژیک (راهبردی) کشور است که مصرف همگانی و روزمره دارد و به عنوان اساسی ترین محصول در الگوی غذای ایرانیان از جایگاه ویژه ای برخوردار است. شرایط شیمیایی خاکهای ایران بخصوص مناطق گندم خیز به گونهصای است که عناصر کم مصرف به راحتی جذب گیاه نمی شوند و در اکثر موارد کمبود این عناصر گیاه را با افت عملکرد و همچنین کاهش کیفیت مواجه می سازد. با توجه به روند افزایش تولید گندم، تامین نیاز غذایی این محصول عمده به منظور تداوم تولید و حفظ کشاورزی پایدار از اهمیت بسزایی برخوردار است به همین منظور پروژه حاضر برای بررسی راهکارهای افزایش کارایی کودهای ریزمغذی در راستای بهبود کیفیت و عملکرد گندم و همچنین ارتقا سلامت جامعه انجام شده است. نتایج حاصل از پروژه های این طرح نشان دادند که ارقام مختلف در مناطق مختلف عکس العملهای مختلفی نسبت به عناصر کم مصرف نشان می دهد. در کرج مشاهده گردید که بیشترین عملکرد دانه مربوط به رقم پیشتاز با تیمار کودی مصرف کلات آهن و ‮‭50‬ کیلوگرم سولفات روی بود در آذربایجان غربی ارقام زرین ،الوند، در کلاس اول ورقم5‭-C‬‮‭75‬ در کلاس دوم و ارقام دوروم و ‮‭20‬‭-C‬‮‭73‬ در کلاس سوم قرار گرفت. در داراب برترین رقم از لحاظ کودپذیری رقم چمران بوده و برترین تیمار کودی تیمار نهم که در آن ‮‭100‬ کیلوگرم در هکتار سولفات روی و ‮‭50‬ کیلوگرم در هکتار سکوسترین آهن بکار رفته است، بوده است. در آزمایش فرمهای شیمیایی، میزان روی باقیمانده بسیار بیشتر از سایر فرمها بوده و روی کربناتی از این حیث در مقام دوم قرار دارد؛ میانگین روی تبادلی و جذب سطحی شده و باقیمانده در مرحله اواسط کشت و پس از برداشت نسبت به مرحله قبل از کاشت گیاه به طور معنی دار کاهش یافته است ؛ در حالیکه روی آلی و کربناتی با افزایش همراه بوده اند. این افزایش در خصوص روی کربناتی از نظر آماری معنی دار بوده ولی در مورد روی آلی اختلاف ما بین مرحله 1 و 2 معنی داری نیست. این موضوع در خصوص عنصر مس به این ترتیب است که میانگین مس تبادلی، جذب سطحی شده و باقیمانده در مرحله اواسط کشت و پس از برداشت نسبت به مرحله قبل از کاشت گیاه بطور معنی داری کاهش یافته است، در حالیکه مس آلی و کربناتی با افزایش معنیصداری همراه بودهصاند. با مصرف آهن، منگنز، روی و مس، عملکرد کل، میزان پروتیین دانه، وزن هزاردانه، تعداد دانه در خوشه و غلظت و جذب آنها در دانه افزایش می یابد. مصرف کودهای ریز مغذی از جمله سولفات روی و سولفات منگنز باعث افزایش عملکرد و کاهش بیماری پاخوره گردید. همچنین نتایج در استان خراسان نشان دادند که روی اثر مثبتی بر رشد گندم، تحت تنش شوری دارد. . مصرف روی در شرایط شور توانست، وزن خشک اندام هوایی را ‮‭4/5‬ برابر بیش از شرایط غیر شور افزایش دهد. به نظر می رسد مصرف جداگانه عناصر ریزمغذی آهن و روی بدلیل اثرات متقابل شدید با سایر عناصر موجب کاهش معنی دار این عناصر در اندامهای هوایی دانه می گردد. به طور متوسط مصرف توام روی و آهن، عملکرد دانه گندم را نسبت به شاهد در کرج، زرقان و طرق به ترتیب 7/،‮‭17/7 18‬ و ‮‭18/4‬ درصد افزایش عملکرد، افزایش داد. رفتار جذب سطحی روی و مس به خوبی با معادلات لانگمویر، فروندلیچ و تمکین قابل پیش بینی می باشد.مصرف خاکی + محلولپاشی روی و آهن بیشترین عملکرد دانه گندم را به همراه داشت. تلقیح بذر با ازتوباکتر به طور نسبی سبب افزایش عملکرد گندم گردید. مولیبدن و سیلسیوم تاثیری بر افزایش عملکرد و اجزا گندم نداشت. با مصرف پتاسیم و روی علاوه بر کاهش اثرات سو کادمیم بر رشد گیاه می توان تا حدی غلظت کادمیم دانه را کاهش داد. نتایج تجزیه نمونه خاک و دانه گندم در مناطق مختلف گندم کاری مورد مطالعه در استان های فارس، خراسان و مازندران نشان داد که غلظت کادمیم در خاک و دانه از آستانه آلودگی مجاز فراتر نرفته است. بنابراین جذب و تجمع آن در دانه گندم از اهمیت چندانی برخوردار نبوده و لذا در حال حاضر هیچ گونه خطری را در خصوص مصرف گندم و احتمال ورود کادمیم به زنجیره غذایی ( گیاه-حیوان ) بدنبال نخواهد داشت. واژه های کلیدی : گندم، عناصر کم مصرف، بذر غنی شده، کادمیم، مولیبدن، سیلسیم، روش مناسب مصرف، نماتد، جذب و واجذب، پخشیدگی، کینتیک، اشکال شیمیایی