فریدون نورقلی پور
حسین بشارتی
فردین حامدی
سعید سلیم پور
مرادعلی قنبرپوری
عبدالمحمد دریاشناس
عبدالمحمد محنت کش
محمد علی حصیرچین
محمدرضا شمشیریان
عبدالعزیز شه بخش
امیر دلاوری
بهنام مسعودی
سهراب جعفر زاده
مجید فرزان
غلامرضا قدرتی
محمود شریعتمداری
مجتبی نیک اندیش

به منظور کاهش واردات روغن خام، کشت کلزا بعنوان یک گیاه دانه روغنی، سازگار با بسیاری از مناطق ایران، از اولویت ویژه ای برخوردار است. تغذیه صحیح این محصول می تواند گامی موثر در افزایش تولید در واحد سطح، داشته باشد. گوگرد از عناصر غذایی ضروری برای رشد گیاه کلزا است که در سنتز اسید های آمینه، روغن و پروتیین نقش مهمی دارد. به منظور بررسی اثرات مصرف گوگرد، ماده آلی و تیوباسیلوس، پروژه ای در قالب طرح بلوک کاملا تصادفی در 3 تکرار و با ‮‭15‬ تیمار از سال ‮‭1379‬ به مدت دو سال درمراکز ایرانشهر، داراب، شهرکرد، دزفول ، کرمانشاه و تهران انجام شد. تیمار های کودی شامل موارد زیر بودند: 1 - مصرف ‮‭50‬ کیلوگرم گوگرد عنصری (پودری) در هکتار + تیوباسیلوس 2- مصرف ‮‭100‬ کیلوگرم گوگرد + تیوباسیلوس 3- مصرف ‮‭200‬ کیلوگرم گوگرد + تیوباسیلوس 4- مصرف ‮‭300‬ کیلوگرم گوگرد + تیوباسیلوس 5- مصرف ‮‭50‬ کیلوگرم گوگرد + 7 تن ماده آلی(کود دامی پوسیده) در هکتار 6 مصرف ‮‭100‬ کیلو گرم گوگرد + 7 تن ماده آلی 7- مصرف ‮‭200‬ کیلوگرم گوگرد + 7 تن ماده آلی 8 مصرف ‮‭300‬ کیلو گرم گوگرد + 7 تن ماده آلی 9 مصرف ‮‭50‬ کیلو گرم گوگرد ‮‭10‬- مصرف ‮‭100‬ کیلو گرم گوگرد ‮‭11‬ مصرف ‮‭200‬ کیلو گرم گوگرد ‮‭12‬- مصرف ‮‭300‬ کیلوگرم گوگرد ‮‭13‬- مصرف 7 تن ماده آلی ‮‭14‬- شاهد (بدون مصرف ماده آلی و گوگرد) ‮‭15‬- مصرف کود فسفاتی. نیتروژن در سه تقسیط ( هنگام کاشت ، روزت و قبل از گلدهی ) ، پتاسیم ودر صورت لزوم عناصر میکرو بر اساس آزمون خاک کلزا به خاک اضافه گردید. در تیمار کود فسفره از کود فسفاتی براساس آزمون خاک استفاده شد ودر بقیه تیمارها، فسفر مصرف نگردید بجز در شهر کرد که برای تمامی تیمارها مقدار ثابت فسفر مصرف شد. در نهایت پس از برداشت ، عملکرد دانه و روغن کلزا اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که در کلیه مناطق به جز داراب، بین دو سال اجرای پروژه از لحاظ عملکرد دانه وروغن تفاوت معنی داری وجود دارد ولی از لحاظ درصد روغن تفاوت دوسال در دزفول معنی دار نبود. در میانگین دو سال در شهرکرد بیشترین عملکرددانه از کاربرد ‮‭100‬کیلوگرم در هکتار گوگرد و تیوباسیلوس وبیشترین درصد روغن از ‮‭300‬ کیلوگوگرد با 7 تن ماده آلی حاصل شد. در ایرانشهر بیشترین عملکرددانه از کاربرد 7 تن ماده آلی در هکتار وبیشترین درصد روغن از ‮‭200‬ کیلوگوگرد حاصل شد. درکرمانشاه بیشترین عملکرددانه از کاربردکود میکروبی فسفاتی حاصل شد وپس از آن تیمار ‮‭200‬ کیلوگرم در هکتار گوگرد با7تن ماده آلی وبیشترین درصد روغن از ‮‭200‬ کیلوگوگرد حاصل شد. دردزفول بیشترین عملکرددانه از کاربرد ‮‭200‬ کیلوگرم در هکتار گوگرد با 7 تن ماده آلی وبیشترین درصد روغن از ‮‭50‬کیلوگوگرد با7تن ماده آلی حاصل شد. درداراب بیشترین عملکرددانه از کاربرد ‮‭300‬ کیلوگرم در هکتار گوگرد با7تن ماده آلی وبیشترین درصد روغن از ‮‭50‬ کیلوگوگرد حاصل شد. دربین مناطق، ایرانشهر در میانگین دو سال، بیشترین عملکرد دانه راتولید نمود و پس از آن کرمانشاه، داراب، دزفول و شهرکرد قرار داشتند. در مجموع مناطق، کمترین عملکرد دانه مربوط به تیمار شاهد بود که نشان از تاثیر مثبت تیمارهاست. در بین تیمارهای گوگردی با ماده آلی وبدون تیوباسیلوس، تیمار ‮‭50‬ کیلوگرم در هکتار گوگرد و در بین تیمارهای گوگردی با تیوباسیلوس و بدون ماده آلی، تیمار ‮‭200‬ کیلوگرم گوگرد بهتر بودند اگر چه اثرات کاربرد ماده آلی به تنهایی یا گوگرد به تنهایی نیز بر عملکرد نسبت به شاهد، معنی دار بود با این حال به دلیل معنی دار بودن اثر مکان بر عملکرد، بهتر است توصیه هر منطقه جداگانه انجام گیرد. واژه های کلیدی : کلزا، گوگرد، ماده آلی، عملکرد، روغن، تیوباسیلوس ، مناطق