مهدی کریمی زارچی
فاطمه رسولی

از آنجا که مصرف بی رویه کودهای نیتروژنی ضمن کاهش سودمندی مزرعه، موجب آلودگی منابع آب و خاک، به خطر افتادن سلامت انسان و محیط زیست می گردد ضرورت دارد میزان کارایی جذب کودهای نیتروژنی در مزارع گندم ایران مشخص گردد. لذا تحقیق اخیر در این راستا طراحی و در هجده مزرعه گندم در استان های فارس و یزد اجرا گردید. در طول فصل رشد، با بازدیدهای مزرعه ای کلیه فعالیت های کشاورزان در زمینه مدیریت مصرف کودها در فرم های مخصوصی ثبت گردید. به منطور تعیین میزان کارایی جذب کودهای نیتروژنی، یک قطعه از زمین زارع نیز جهت عدم مصرف کودهای نیتروژنی در نظر گرفته شد. در پایان فصل رشد، به منظور اندازه گیری عملکرد و اجزا آن سه نمونه از محصول تهیه و برای تجزیه به آزمایشگاه منتقل گردید. نتایج نشان داد کارایی جذب کودهای نیتروژنی در مزارع مورد مطالعه از حداقل ‮‭21/48‬- تا حداکثر ‮‭145/2‬ درصد در استان یزد و از حداقل ‮‭16/23‬ تا حداکثر ‮‭77/26‬ درصد در استان فارس متغیر است لیکن مقدار آن در اکثر مزارع کمتر از ‮‭20‬ درصد می باشد. به عبارت دیگر، بخش عمده ای از کودهای نیتروژنی مصرفی به طرق مختلف از دسترس گیاه خارج می شود. به نظر می رسد وجود مدیریت های مختلف کودی سنتی و فقدان یک دستورالعمل علمی و جامع که اعتبار آن در شرایط مزرعه ای کشاورزان نیز تایید شده باشد مهمترین دلیل تنوع و دامنه بسیار زیاد کارایی جذب کودهای نیتروژنی در مزارع مورد مطالعه باشد. بدون تردید سایر مدیریت های مزرعه نظیر مدیریت آبیاری نیز می تواند نقش قابل توجهی در خصوص پایین بودن کارایی جذب کودهای نیتروژنی داشته باشد. لذا ضرورت دارد ضمن شناسایی روش های هدر روی کودهای نیتروژنی، نسبت به تدوین دستورالعمل جامع مصرف کودهای نیتروژنی با تکیه بر دستورالعمل های موجود و در راستای افزایش کارایی جذب کودها اقدامات لازم به عمل آید. کلمات کلیدی: گندم، کارایی جذب کودهای نیتروژنی